Asafname Nedir, Yazılması, Konuları, İçeriği, Özellikleri
Âsafnâme, Osmanlı sadrazamlarından Lutfi Paşa’nın (ö. 1564) Osmanlı devlet teşkilâtına dair risalesi.
Lutfi Paşa eserin yazılış sebebinden bahsederken, sadârete geldiğinde devlet teşkilâtını karışık bulduğunu, kanun ve nizamların eski dönemlerden farklı uygulandığına şahit olduğunu, bu yüzden kendisinden sonra iş başına geçeceklere faydalı olmak üzere tecrübesine ve görüp işittiklerine dayanarak bu risaleyi kaleme aldığını söyler.
Eser bir giriş ve dört bölüm halinde düzenlenmiştir. Lutfi Paşa, girişte, saraya intisabını ve daha önceki hizmetlerini anlattıktan sonra birinci bölümde veziriazamların vasıflarından, padişahla, devlet erkânı ve halkla olan münasebetlerinden; ikinci bölümde kara ve deniz seferlerinin öneminden; üçüncü bölümde hazinenin idaresinden ve emeklilikle ilgili hususlardan; dördüncü bölümde de yer yer müşahhas örnekler vererek reâyânın düzenli bir şekilde korunması gerektiğinden, tatar’lar, seyyid ve şerifler gibi bazı zümrelerin durumlarından bahsetmektedir.
Lutfi Paşa, en önemli eseri sayılan ve ifadesinden, sadâretten ayrıldıktan sonra kaleme alındığı anlaşılan bu risalede oldukça sade bir üslûp içinde konuları ele almış, bir taraftan Osmanlı teşkilât ve teşrifatı hakkında genel kaideleri anlatırken diğer taraftan aksayan hususları ve kendi döneminde yaptığı işleri-biraz da kendisini överek kaydetmiştir. Osmanlılar’da bu konuda yazılan ilk eserlerden olması, ayrıca sadrazamlık gibi yüksek mevkide bulunan bir kimsenin fikir ve tecrübelerini yansıtması dolayısıyla eser üzerinde önemle durulmuştur.
Âsafnâme’nin İstanbul ve Avrupa kütüphanelerinde aralarında hayli farklılıklar bulunan birçok yazma nüshası vardır. Bazıları tenkitli neşir olmak üzere çeşitli baskıları da yapılmıştır. Bunların en önemlileri şunlardır: R. Tschudi, Das Âsafname des Lutfi Pascha, Âsafnâme, Ahmet Uğur, “Saf-nâme-i Vezir Lütfi Paşa”
Diyanet İslam Ansiklopedisi