Asa Gray Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GRAY, Asa (1810-1888)

ABD’li hekim ve botanikçi. Bitki sınıflandırması ve bitki coğrafyasına ilişkin çalışmalarıyla tanınmıştır.

18 Kasım 1810’da New York Eyaleti’nin Sauqu-oit kasabasında doğdu, 10 Ocak 1888’de Massachusetts Eyaleti’nin Cambridge kentinde öldü. Fairfield Medical School’da tıp eğitimi gördüğü sırada botanikle ilgilenmeye başlayan Gray, 1831’de mezun olduktan sonra hekimlik yapmadı ve yaşamının sonuna değin sürdüreceği botanik araştırmalarına yöneldi. 1832-1835 arası bir lisede fen dersleri veren Gray
1835’te gittiği New York’ta, bir tıp fakültesinde kimya profesörlüğü yapan, ancak botanik araştırmalarına ağırlık veren John Torrey ile başlattığı işbirliğini uzun yıllar sürdürdü. 1838’de yeni kurulmakta olan Michigan Üniversitesi’nde görev kabul ederek, aynı yıl üniversite için gerekli eğitim ve araştırma malzemeleri sağlamak amacıyla bir Avrupa gezisine çıktı. Burada dönemin önemli botanikçileriyle tanışan ve Michigan Üniversitesi’nin açılmasındaki gecikme nedeniyle bu kurumda profesörlük yapmayan Gray, çalışmalarını 1842’de doğa tarihi profesörlüğüne getirildiği Harvard Üniversitesi’nde emekli olduğu 1873’e değin sürdürdü.

Gray Harvard’da bulunduğu yıllarda, ülkesinin önde gelen botanikçilerinden biri olarak, bitki türlerinin sınıflandırılması ve bitki coğrafyası konularında çok sayıda araştırma yaptı, yapıtlarıyla ve zengin bitki koleksiyonuyla botaniğin gelişmesine katkıda bulundu. Linnaeus’un bitkilerin çiçeklerindeki dişil ve eril yapıların sayılmasına dayalı eşeysel sınıflandırma yöntemi yerine Jussieu ve Candolle gibi botanikçilerin öncülüğünü yaptıkları doğal sistemin ışığında bitkilerin biçim ve yapılarının incelenmesine ağırlık verdi. 1836’da yayımlanan Elements of Botany ve Torrey ile birlikte 1838-1843 arası yayımladığı, iki ciltlik Flora of North America (“Kuzey Amerika Bitkileri”) adlı yapıtlarıyla ve daha birçok kitap ve makalesinde Kuzey Amerika’nın florasını inceledi. Bitkilerin coğrafi dağılımı konusunda da önemli araştırmaları olan Gray, James Dana’mn verilerinden de yararlanarak, Japonya’daki bitki türlerine Avrupa’ da ve özellikle de Kuzey Amerika’nın doğusunda rastlandığını gözlemiş, bunu Buzul Dönem öncesi ve sonrasındaki iklim değişikliklerine bağlı olarak Kuzey Kutbu yoluyla gerçekleşen bitki göçlerine bağlamıştı.

Botanik alanındaki çalışmaları ve j görüşleriyle Darwin’i de etkileyen Gray, 1851’de İngiltere’de tanıştığı Danvin ile bilimsel alanda işbirliğini yazışmalarla sürdürmüş, onun isteği üzerine ABD’deki Alp türü bitkilere ilişkin bir de çalışma yapmıştı. Danvin’in evrim kuramını açıklamasından sonra kuramın ABD’deki savunucularının başında gelen Gray, Danvin’in görüşlerini bir yandan tutucu bilim çevrelerine karşı savunurken, bir yandan da kendi dini inançlarıyla bağdaştırmaya çalışıyordu. Bu nedenle, Tanrı’nm varlığı ile kendi evrim kuramının bağdaşabileceğini kabul etmeyen Darwin ile görüş ayrılığına düşmesine karşm, özellikle Danvin’in kuramına şiddetle karşı çıkan ünlü doğabilimci Louis Agassiz ile yaptığı tartışmalarla evrim kuramının ABD’de benimsenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Elements of Botany, 1836, (“Botaniğin Öğeleri”); Flora of North America (John Torrey ile birlikte), 2 cilt, 1838-1843, (“Kuzey Amerika Bitkileri”).

•    KAYNAKLAR: A.Hunter Dupree,^sa Gray, 1810-1888, 1959.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi