Aryabhata kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Aryabhata kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (476 – ykş. 550) Hintli matematikçi ve astronom. Ce- biri ilk kullanan matematikçilerdendir. Güney Hindistan’da, bir iki yüzyıl kadar imparatorluk başkenti olan Kusumapura’da (bugün Bihar Eyaleti’nde Patna) doğdu. Adını bugüne ulaştıran Aryabhatıya’yı 499’da yazdığı biliniyor. Koşuk biçiminde yazılmış olan yapıt dört bölümden oluşur. 10 dizelik giriş bölümü “Dasagitika”dan sonra gelen “Ganitapada” genel matematik konularında 33 dizeyi kapsar. 25 dizelik üçüncü bölüm “Kalakriyapada” zaman ölçümünü ve gökcisimlerini anlatır. “Golapa- da” ise Güneş tutulması ve Yer’le ilgili 50 dizeden oluşur.
Matematik dalında bugüne ulaşmış en eski Hint kaynaklarından biri olan Aryabhatiya, aynı zamanda cebirin büyük ölçüde kullanıldığı ilk yapıtlardandır. Aryabhata bu yapıtında ikinci dereceden denklemlerin çözümünün yanı sıra, aritmetik dizilerin formüllerle tanımlanmasını da incelemiştir. Aryabhata’nın geometriye en önemli katkılarından biri, pi sayısını dört ondalıklı olarak hesaplamış olmasıdır. Aryabhata çevresi 62,832 birim, çapı ise 20,000 birim olan bir dairede bu rakamlar arasındaki bağıntıyı 3,1416 (3 177 / 1250) olarak bulmuştur. Ayrıca, Hintli dilbilimcilerin hazırladığı bir alfabeden yararlanarak, büyük sayıları ifade etmek için bir yöntem geliştirmiştir. Trigonometriye katkısı ise ilk sinüs cetvelini hazırlamasıdır.
Astronomi alanında da önemli çalışmalar yapmış olan Aryabhata, gökcisimlerinin gün boyu hareket eder görünmelerinin Yer’in kendi ekseni çevresindeki dolanımından ileri geldiğini savundu. Bu düşüncesi, çağdaşı olan Hintli astronomlarca destek görmedi. Yer’in ve Ay’ın konumlarına ilişkin hesaplamalar da yapan Aryabhata’nın bu çalışmaları başta yalnızca Güney Hindistan’daki bilginleri etkilemişti. 9. yy’da yapıtı, Zicü’l-Aryabhar adıyla Arapça’ya çevrildi. Birûnî’nin bu çalışmadan yararlandığı biliniyor. Aryabhatiya 19. yy’da Avrupa dillerine de çevrilmiştir.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 9. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983