Arthur Jeffery Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Arthur Jeffery (1893-1959) Amerikalı şarkiyatçı, Kur’an ilimleri uzmanı.

Avustralya asıllı olup Melbourne’da doğdu. Melbourne Üniversitesi’nin Doğu Dilleri Bölümü’nden mezun olduktan (1918) ve aynı üniversitede yüksek lisan­sını tamamladıktan (1920) sonra kısa bir süre Hindistan’daki bir misyoner okulun­da [Madras Chrİstian College] öğretmenlik yaptı. 1921 yılında Kahire’deki Amerikan Üniversitesi’ne şarkiyat hocası olarak davet edildi. Burada Metodist kilisesinin temsilcisi sıfatıyla dinî faaliyetlerde bu­lundu. Mısır’da kıraat ilmiyle ilgili çalış­malarını derinleştirdi; Mûsâ Cârullah Bigi ve Seyyid Nevvâr gibi âlimlerle tanışarak kendi ifadesiyle onlardan “bir hıristiyanın tek başına öğrenemeyeceği” bilgiler edin­di. 1929’da Edinburgh Üniversitesi’nden (İngiltere) doktorpâyesi aldı. 1938’de Amerika Birleşik Devletleri’ne geçip Columbia Üniversitesi’nin (New York) Yakın ve Ortadoğu Dilleri Bölümü’ne başkan ol­du; aynı zamanda bir ilahiyat okulunda [Union Theological Seminary] dinler tarihi dersleri verdi. Bir taraftan da Alman şar­kiyatçısı Gotthelf Bergstrâsser’in başlat­tığı ve ölümü üzerine Otto Pretzl’in sür­dürdüğü Münih’teki Kur’an arşivi proje­sine katkıda bulundu. Ancak Pretzl’in II. Dünya Savaşı’nda öldürülüp arşivin tah­rip edilmesi yüzünden büyük ümitlerle gerçekleşmesini beklediği bu önemli pro­je sonuçsuz kaldı. Ömrünün son yılların­da telif çalışmalarına ağırlık veren Jeffery 2 Ağustos 1959’da Nova Scotia’daki (Kanada) yazlığında öldü.

Jeffery, filolojik metin çalışmalarına yönelen şarkiyatçılardan olup daha çok Kur’an metni ve onun mushaf haline ge­tirilişi hakkında araştırmalar yapmıştır. Özellikle diğer dinlerin mukaddes kitap­larından farklı olarak Kur’ân-ı Kerîm’in İslâm’daki merkezî konumunu farkedip [488] dindar hı-ristiyan kişiliğinin de etkisi altında, me­tin tenkidi çalışmalarıyla mevcut mus-hafın otoritesini zayıflatma arayışlarına girmiştir. İlkmushaflarve kıraat farklılıklarından hareketle Kur’an’ın tenkitli neş­rini gerçekleştirmek isteyen ve Kur’an’dan olmadığını ileri sürdüğü Fatiha sûresinin kesinliği bulunmayan bazı versi­yonlarını bir makalede yayımlayan Jeffery  Kur’an met­ninde diğer kutsal kitaplardaki gibi son­radan meydana gelmiş değişiklikler ol­duğunu göstermek için büyük bir çaba harcamıştır. Fakat bütün yazma metin­leri, zayıf rivayetleri ve şaz kıraatleri in­celemesine rağmen, Arap kabileleri ara­sındaki lehçe farklılıkları sebebiyle bazı harf ve kelimelerin vahiyle de onaylanan farklı okunuşlarını tesbit etmenin dışın­da bir sonuca ulaşamamıştır. Bu arada mushaflarla ilgili çalışmalarının başlıca kaynağını oluşturan, kendi yayımladığı İbn Ebû Davud’a ait Kitâbii’l-MeşâhiHn (Kahire 1355; Leiden 1937) isnadındaki zayıflığı kabullendiği halde sahâbîlerin or­tak çalışmasıyla derlenip resmîlik kaza­nan mushafa herhangi bir itirazın yapıl­mayışını görmezlikten gelip söz konusu kaynakta anılan kısmî metinleri “rakip mushaflar” olarak nitelemiştir. Onun bu yaklaşımı temelde, Kur’an’a “ilk kelime­sinden son kelimesine kadar şahsiyetinin etkisinde kalan Muhammed’in kitabı [489] şeklindeki Ön yargılı bakışından kaynaklanmaktadır.