Arthur Harden Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
HARDEN, Arthur (1865-1940)
İngiliz, biyokimyacı. Organizmadaki kimyasal tepkimeleri hızlandıran enzimler, koenzimler ve mayalanmaya ilişkin çalışmalarıyla tanınır.
12 Ekim 1865’te Manchester’da doğdu, 17 Haziran 1940’ta Londra yakınlarındaki Bourne End’de öldü. 1885’te, Owens College’dan (bugün Manches-ter Üniversitesi) kimya diplomasını,1888’de Almanya’ daki Erlangen Üniversitesi’nden doktora derecesini aldı. Aynı yıl Owens College’da öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1897’de Jenner (bugün Lister) Koruyucu Hekimlik Enstitüsü’ne geçerek 1905’ten emekli olduğu 1930 yılına değin aynı enstitünün biyokimya bölümü başkanlığını sürdürdü. 1909’daRoyal Society’ye üye seçilen ve 1929 Nobel Kimya Ödülü’nü von Euler-Chelpin ile bölüşen Harden, 1935’te Royal Society’nin Davy madalyasıyla, ertesi yıl “Sir” unvanıyla onurlandırılmıştır.
Şekerin mayalanma (fermentleşme) yoluyla alkole dönüşmesini, enzimler aracılığıyla gerçekleşen kimyasal bir süreç olarak tanımlayan Buchner’in çalışmalarından sonra biyokimyacıların ilgisi bu alana yönelmişti. Harden da 1900’den sonra Buchner’in bira mayasından elde ettiği ve “zimas” adını verdiği enzimin yapısını araştırmak üzere öğrencisiW.C.Young (1878-1942) ile birlikte çalışmaya başladı. 1904’te, diyaliz yöntemiyle ayrıştırmayı tasarladığı bira mayası özünü, küçük molekülleri geçirip, büyük molekülleri tutan yarı geçirgen bir jelatin torbaya koyarak su dolu bir kabın içine yerleştirdi. Torbadan sızan küçük moleküllerin suya karışmasından sonra mayalanma olayı duruyor, kaptaki suyu torbaya boşalttığında yeniden başlıyordu. Böylece, bira mayası enziminin, biri büyük öbürü küçük moleküllü iki ayrı bölümden oluştuğu ve bu bölümlerin tek başına etkili olmadığı anlaşılmıştı. Büyük moleküllü maya maddesini kaynattıktan sonra, küçük moleküllü bölüm eklendiğinde bile mayalanma olayının başlamadığını gözlemleyen Harden, kaynatıldığında etkinliğini yitirdiğine göre protein yapısında olan bu büyük moleküllerin gerçek enzim olduğunu, protein yapısında olmayan küçük moleküllerin ise enzimin etkinliğini sürdürebilmesi için katalizör görevi üstlendiğini açık!’ . Harden’ın “Koferment” adım verdiği bu maddeyi sonradan koenzim I ya da kozimaz diye adlandıran ve kimyasal yapışım açıklayan Euler-Chelpin oldu.
1905’te araştırmalarını sürdürürken, fosfat tuzlarının maya enziminin etkinliğini büyük ölçüde artır-
dığını saptayan Harden ve Young, fosfat gruplarının tepkime sırasında şeker molekülüne bağlanarak hek-soz difosfat ya da monofosfat oluşturduğunu açıkladılar. Bu gözlem, yalnız alkol mayalanmasında değil, kaslardaki glikojenin laktik asite dönüşmesinden başlayarak organizmadaki tüm kimyasal tepkimelerde organik fosfat bileşiklerinin işlevini açıklayacak yeni incelemelerin başlangıcı olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): A Neıv View of the Origin of Dalton’s AtomicTheory (H.E.Roscoe ile), 1896, (“Dalton’un Atom Kuramının Kökenine Yeni Bir Bakış”); Alcoholic Fermentations, 1911, (“Alkol Mayalanması”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi