Arthur Adamov kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Arthur Adamov kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1908-1970) Rus asıllı Fransız oyun yazarı. Önceleri Uyumsuzluk tiyatrosunun önde gelen uygulayıcılarından iken, son döneminde Brecht’in tiyatro kuramına yakın ürünler vermiştir. Kafkasya’da, Kislovodsk’ta doğdu. Zengin bir Ermeni işadamının oğluydu. Ailesi ile birlikte 1912’de Rusya’dan ayrıldı. Cenevre, Mainz ve Paris’te öğrenim gördü. 1924’te Paris’e yerleşti. Gerçeküstücü sanatçılarla dost oldu. Discontinuite dergisini yönetti, bu dergide şiirlerini yayımladı. 1938’de zihinsel bir rahatsızlık geçirerek dergiden ayrıldı ve şiir yazmayı bıraktı. II. Dünya Savaşı yıllarında bir süre Fransa’daki Argeles Toplama Kampı’nda kaldı. 1947’de yeniden yazmaya başladı. Antonin Artaud’nun “Vahşet tiyatrosu” kuramından etkilendi. “Uyumsuzluk tiyatrosu” doğrultusunda ürünler verdi. 1957’de yazdığı Paolo Paoli ile başlayan ikinci döneminde Epik tiyatroya ve Brecht öğretisine yakınlaştı. Oyunlarının yanı sıra, çevirileri, uyarlamaları ve bir oyunlaştırma çalışması vardır. 16 Mart 1970’te, Paris’te öldü.
İlk oyunu La Parodie, Artaud’nun yoğun izlerini taşıyordu. Yazar bu oyunda, insanın, yalnızlığını, başkalarıyla iletişim kuramayışını konu edindi. Yaşamın anlamsızlığım, yaşama anlam kazandırma çabalarının boşunalığını öne süren Adamov, L’Invasion’dâ da aynı temayı sürdürdü. Oyunun adı, insanın içsel olarak “istila” edilmişliğini de vurguluyordu. Oyunda, bir yazar ölen başka bir yazarın yapıtlarını toparlamaya çalışırken yaptığı işin anlamsızlığı, dünyanın saçmalığı ve düzendışılığı sonucuna varır. Umutsuzluğun vurgulandığı bu oyun, bir yandan varoluşçu felsefenin, bir yandan da savaş sonrası bunalımının izlerini taşıyordu. Adamov’un oyunlarında dış aksiyon (hareketlilik süreci) yapıyı bütünselleştiren önemli bir etkendir. Bu açıdan çağdaşları Genet, lonesco ve Beckett ile aynı bağlamda yer alır. Ancak, yazarın birinci dönem oyunlarında, konu ve işleyiş açısından Strindberg ve Kafka’nın etkileri de görülür.
Üçüncü oyunu La Grandeet la Petite Manaeuvre (“Büyük ve Küçük Manevralar”) bir polis devletinde geçer. Oyundaki devrimci kişi, bir sakatı harekete geçirebilmek için mücadele etmektedir. Uğradığı başarısızlık, aynı zamanda insan ilişkilerindeki gerçek-dışıbğı ve umutsuzluğu da vurgular. Bu dönemin en önemli oyunu sayılan Le Professeur Taranne bir düş oyunudur. Yazarın “nesnelere kendi adlarını verdim” biçiminde açıkladığı gerçek yer adlan kullanılmıştır. Oyun kişisi, düzen içinde başarısızlığa uğramış ve sürekli suçlanmakta olan bir profesördür.
Tek perdelik Comme nous avons ete ve Les Retrouvailles da psikanalitik yaklaşımların ağır bastığı düş oyunlarıdır.
1954’te yazdığı Ping Pong oyunundan sonra Adamov siyasal konulara yönelir. Ama bu, dolaysız bir siyasallaşma değildir. Fantastik ve grotesk öğeler bundan sonraki oyunlarında da önemli bir yer tutacaktır. 1957’de yazdığı Paolo Paoli ile birlikte ikinci dönemi başlar. Uyumsuzluk tiyatrosundan uzaklaşmaya, Brecht’in Epik tiyatro kuramına yönelmeye başlamıştır. Bu oyun, I. Dünya Savaşı öncesi Fransız toplumunun eleştirisidir. Bir yandan, insan ilişkilerindeki yapaylık, çıkarcılık suçlanırken, bir yandan da kapitalist toplum düzeni bu çöküntünün nedeni olarak sunulmaktadır. Oyunda, savaşı hazırlayan koşullar bu etkileşimin çerçevesinde değerlendirilir. 1958’de De Gaulle’ün yeni anayasa kampanyasına karşı yazdığı kısa oyunlarda alegorik bir anlatım görülür.
Adamov, tarihi konulara da eğilim duyan bir yazardır. Le Printemps 71 (“7LBahan”) Paris Komünü’nü konu edinen 26 bölümlük epik bir oyundur. Burada yazarın öğretici (didaktik) bir anlatım biçimi kullandığı görülür. Bu son döneminde Marxist düşünceye yaklaşan yazar, tek perdelik oyunu La Politique de restes’de tarihin mistik yorumlardan kurtarılması düşüncesini ele alır.
Adamov, Gogol’ün Ölü Canlar romanını oyunlaştırdı. Dostoyevski, Carl Gustav Jung ve Rilke’den çeviriler yaptı. Christopher Marlowe,Georg Büchner, Strindberg, Anton Çehov, Maksim Gorki’nin oyunlarını uyarladı. Yanı sıra, 1946’da yayımladığı L’Avcu’ de (“İtiraf”), 1938-1943 yıllarım kapsayan anılarını yazdı. Burada gerçeküstücülerle ilişkilerini, dergi yöneticiliğini, geçirdiği bunalımı ve düşüncesindeki tanrıtanımazlığa ve anlam kargaşalığına doğru olan gelişimi anlattı. Tiyatro üstüne yazılarını Ici et Maintenant (“Burada ve Şimdi”) kitabında topladı. G. Bourgin ile birlikte Anthologie de la Commune (“Paris Komünü”) adlı bir inceleme yayımladı.
Uyumsuzluk tiyatrosundan Epik tiyatroya, varoluşçu düşünceden Mancist düşünceye yönelen Adamov’un oyunlarında sosyal protesto öğesi belirgindir. Kesin anlam arayışını bütün oyunlarında sürdüren yazar, çağdaş tiyatronun en ilginç isimleri arasında gösterilir.
YAPITLAR (başlıca):
Oyun:
İnceleme, Anı:
Uyarlama:
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansklopedisi, 2. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983