Sosyoloji
Aristoteles – Sofistlerin Çürütülmeleri Üzerine
Sofistlerin bilgeliği gerçek değil, sadece görünürde bilgeliktir ve sofist gerçek değil görünürde bilgeliğiyle para kazanır. (s.8)
Dört çeşit sözlü tartışma vardır:
Didaktik,
Diyalektik,
Sınayıcı ve
Münakaşacı (s. 9)
Sofist iki şekilde çürütülebilir; biri ifade tarzına dayanır, öteki ise bu araca başvurmaz. İfade tarzı vasıtasıyla çürütme görüşünü kazanan araçlar altı adettir:
Aynı adıllık, iki anlamlılık, bağlantı, ayırma, vurgu ve konuşma biçimi. (s. 10)
Çürütme, ifade biçimi halindei farklı şeyler dilsel olarak aynı tarzda ifade edildiği zaman yapılabilir. (s. 12)
İfade tarzına dayanmayan çürütmelerin ise yedi çeşidi vardır; birincisi tali olana, ikincisi genel olarak söylenene ya da genel olarak – değil de nasılla ya da neredeyle ya da ne zamanla ilintili ya da ilişki içinde söylenene dayanır; üçüncüsü sofistlerin çürütlerinin tanınmamasından yararlanır, dördüncüsü nesneye (konuya) air olandan, beşincisi kanıt sırasında başlangıçta ileri sürülmüş önermeden kabul edilmiş diye yararlanır, altıncısı neden-olmayan’dan neden olarak yararlanır, yedincisi birçok soruyu bir soru halinde/haline getirir. (s. 13)
İnsan kendini diyalektikten çıkarılanlarla sınırlamalıdır; çünkü bunlardaki görüş açıları bütün bilimler ve her yeti için aynı ölçüde geçerlidir. (s. 25)
Sofistlerin temellendirmelerini çözmek isteyen bir kimse önce çıkarılan sonucun mantıksal olarak doğru olup olmadığını, ardından vargının maddi olarak doğru mu yoksa yanlış mı olduğunu incelemelidir. (s. 48)
Amacım, mümkün olduğunca olası varsayımlardan ileri sürülmüş münakaşalı bir önerme hakkında vargılar öne sürebilmeyi sağlayan aracı arayıp bulmaktı; bu aslında diyalektiğin ve denemeye tabi tutan diyalektik sanatının işidir. Ancak onların sofist temellendirmelere yakın olması yüzünden, başka bir kimseyi sadece diyalektik denemeye tabi tutabilmek değil, üstelik bilgi sahibi biri olarak davranabilmek de buna ait olduğu için, ban araştırmamı / sadece / nesne olarak yalnız adı geçen etkinliği, yani soran kişi olarak konuşmaları sevk ve idare etme yeteneğinin değil, üstelik konuşmayı cevap veren olarak aynı araçlarla kavrama becerisini ve ileri sürülen önermenin savunulmasını da aldım. (s. 70)
Bir kimsenin ayaklardaki ağrıyı ortadan kaldıran bir sanat öğretmek istediğini duyurmasına ama sonra ayakkabıcılık sanatını ve de buna ulaşmaya yarayan aracı öğretmeyip sadece muhtelif ayakkabı çeşitlerini sunmasına benzer. Böyle bir davranış gereksinimi karşılamaya elbette yararlı olmuştur ama bu kişi sanatı öğretmemiştir. (s. 71)
Dört çeşit sözlü tartışma vardır:
Didaktik,
Diyalektik,
Sınayıcı ve
Münakaşacı (s. 9)
Sofist iki şekilde çürütülebilir; biri ifade tarzına dayanır, öteki ise bu araca başvurmaz. İfade tarzı vasıtasıyla çürütme görüşünü kazanan araçlar altı adettir:
Aynı adıllık, iki anlamlılık, bağlantı, ayırma, vurgu ve konuşma biçimi. (s. 10)
Çürütme, ifade biçimi halindei farklı şeyler dilsel olarak aynı tarzda ifade edildiği zaman yapılabilir. (s. 12)
İfade tarzına dayanmayan çürütmelerin ise yedi çeşidi vardır; birincisi tali olana, ikincisi genel olarak söylenene ya da genel olarak – değil de nasılla ya da neredeyle ya da ne zamanla ilintili ya da ilişki içinde söylenene dayanır; üçüncüsü sofistlerin çürütlerinin tanınmamasından yararlanır, dördüncüsü nesneye (konuya) air olandan, beşincisi kanıt sırasında başlangıçta ileri sürülmüş önermeden kabul edilmiş diye yararlanır, altıncısı neden-olmayan’dan neden olarak yararlanır, yedincisi birçok soruyu bir soru halinde/haline getirir. (s. 13)
İnsan kendini diyalektikten çıkarılanlarla sınırlamalıdır; çünkü bunlardaki görüş açıları bütün bilimler ve her yeti için aynı ölçüde geçerlidir. (s. 25)
Sofistlerin temellendirmelerini çözmek isteyen bir kimse önce çıkarılan sonucun mantıksal olarak doğru olup olmadığını, ardından vargının maddi olarak doğru mu yoksa yanlış mı olduğunu incelemelidir. (s. 48)
Amacım, mümkün olduğunca olası varsayımlardan ileri sürülmüş münakaşalı bir önerme hakkında vargılar öne sürebilmeyi sağlayan aracı arayıp bulmaktı; bu aslında diyalektiğin ve denemeye tabi tutan diyalektik sanatının işidir. Ancak onların sofist temellendirmelere yakın olması yüzünden, başka bir kimseyi sadece diyalektik denemeye tabi tutabilmek değil, üstelik bilgi sahibi biri olarak davranabilmek de buna ait olduğu için, ban araştırmamı / sadece / nesne olarak yalnız adı geçen etkinliği, yani soran kişi olarak konuşmaları sevk ve idare etme yeteneğinin değil, üstelik konuşmayı cevap veren olarak aynı araçlarla kavrama becerisini ve ileri sürülen önermenin savunulmasını da aldım. (s. 70)
Bir kimsenin ayaklardaki ağrıyı ortadan kaldıran bir sanat öğretmek istediğini duyurmasına ama sonra ayakkabıcılık sanatını ve de buna ulaşmaya yarayan aracı öğretmeyip sadece muhtelif ayakkabı çeşitlerini sunmasına benzer. Böyle bir davranış gereksinimi karşılamaya elbette yararlı olmuştur ama bu kişi sanatı öğretmemiştir. (s. 71)
Çeviren: Oğuz Özügül
Say, 2007