Edebi Şahsiyetler

Arif Hikmet Bey Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ARİF HİKMET BEY (1786-1859)

Osmanlı şeyhülislamı. Tanzimat’tan sonra eğitimde yenilikler yapmıştır.

İstanbul’da doğdu, aynı kentte Üsküdar’da öldü. Devlet yönetiminde önemli görevlerde bulunmuş bir ailedendir. III. Selim dönemi kazaskerlerinden İbrahim İsmet Bey’in oğludur.

İlköğrenimini babasından gördükten sonra medresede okudu. Tefsir, fıkıh, Hadis konularında çalıştı. Öğrenimini bitirince hacca gitti. Kudüs (1816), Mısır (1820), Medine (1823) kazaskerliklerinde bulundu. İstanbul kadılığına atandıysa da bu görevi kabul etmedi. 1829’da Rumeli’ye nüfus tahririne gitti; daha sonra Rumeli kazaskerliğine yükseldi.

Arif Hikmet Şeriat ilkelerine bağlı bir görev ortamında bulunmasına karşılık, devlet yönetiminde, öğretim ve eğitim işlerinde yeni düzenlemelerin gerektiği görüşünü savundu. 1840 yılında Tanzimat-ı Hayriye’nin getirdiği yeniliklerin uygulanmasını denetlemek amacıyla yeniden Rumeli’ye gönderildi. Dönüşünde “Dar-ı Şura-yı Askerî” üyesi seçildi. Mekkizâde Mustafa Asım Efendi’nin ölümünden sonra 1845’te şeyhülislam oldu, 1854’te bu görevden ayrıldı.

Çok iyi Arapça ve Farsça bilen Arif Hikmet, din bilimleri yanında İran, Arap ve Osmanlı yazınıyla da ilgilendi. Tanzimat’ın şiire getirdiği yeniliklerden etkilenmeyip, Divan şiiri geleneğini sürdürdü. Şiirlerinde, devlet yöneticilerinin israf ve eğlence düşkünlüğünü, halka yapılan zulümleri konu aldı. Tanzimat’ tan sonra eğitimde yenilikler yaptı ve rüştiyelerin (ortaokul) açılmasına yardımcı oldu. Medine kazaskerliği sırasında yaptırdığı kütüphaneye sağlığında 7.000 cilt kitap sağladı. Kendisinin de zengin bir özel kitaplığı vardı.

Arif Hikmet, din ve yazın dışında bibliyografya ile de ilgilenmiş; bu alanda önemli bir kaynak olan
zeylü’l-Keşfü’l-Zünun adlı yapıtını yazmıştır.

•    YAPITLAR: Divan, taşbasması, 1866; Zeylü’l-Keşfü7-Zünun; Mecmuatü’l-Teracim; Tezkire-i Şuara (bitmemiştir).

•    KAYNAKLAR: İlmiye Salnamesi; M.K.İnal, Son Asır Türk Şairleri; H.Gibb, A History of Ottoman Poetry; Bursalı Tahir, Osmanlı Müellifleri.