Edebi Şahsiyetler

Ariane Mnouchkine Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

MNOUCHKINE, Ariane (1939)

Fransız tiyatro yönetmeni. Ülkesindeki önemli topluluklardan biri olan Le Theatre du Soleil’in kurucusudur.

Rus asıllı bir film yapımcısının kızıydı. Annesi İngiliz’di. Bir İngiliz kolejinde okurken gezici bir tiyatro topluluğunda çalıştı. 1960’ta Sorbonne Üniversitesi’nde öğrenciyken, Paris Öğrenci Tiyatro Birliği’ni kurdu ve oyunlar yönetti. 1962-1963 yıllarında Japonya ve Hindistan’a gitti. 1964’te Le Theatre du Soleil’i kurdu. 1966’da sahneye koyduğu Gorki’nin Küçük Burjuvalar’ını topluluk olanak bulduğu her yerde, özellikle üniversitelerde oynayarak başarı kazandı. 1967’de Mnouchkine, İngiliz oyun yazarı Arnold Wesker’ın Kitcherı (Mutfak) adlı oyununu, bir sirk çadırını koskocaman bir mutfağa dönüştürerek sahneledi. Oyun coşkuyla karşılandı. Çeşitli uluslardan insanların bir araya geldiği bu mutfağın günlük işleyişin ardında sınıfsal çatışmaları, sömürüyü, direnişi, uzlaşmayı veren bu oyunun başarısı, Le Theatre du Soleil’in geniş bir izleyici kitlesince tanınmasına yol açtı. Topluluk grevde bulunan işyerlerinde de oyunlar sergiledi, 1968’de Fransa’da gelişen gençlik hareketlerine etkin olarak katıldı.

1968’e değin belirgin olarak Jean Vilar ve Bertolt Brecht geleneği çizgisini izleyen topluluğun bu tarihten sonraki çalışmalarında daha çok Antonin Artaud ve Gilles Sandier gibi tiyatrocuların etkisi görüldü. Bu türden oyunların en ilginçleri, yazarlığını topluluğun ortaklaşa yaptığı Les clowns, 1789, 1793, ve L’age d’or oldu. Hepsini de sahneye Mnouchkine koydu. Fransız Devrimi’ni konu alan 1789, Paris yakınlarında eski bir cephanelikte sergilendi. Oyun tek bir sahnede değil, cephaneliğin her köşesinde oynanıyordu. İzleyiciler oyunun hangi anını nerde seyredeceklerine kendileri karar veriyor, alanın bir yanında bir sahne başlarken, öbür köşede başka bir sahne sergileniyordu. Böylece gerçek yaşama koşut bir sahneleme yöntemi ortaya çıkmış oluyordu. Oyun kişileri olarak Fransız Devrimi’nin önderlerini değil, halkı ele alan bu oyun, Devrim’in sonuçlarını irdeleyen ve 1793 adlı ikinci bir oyunla bütünlendi. Yabancı işçi sömürüsünü konu alan L’age d’or’da (“Altın Çağ”) aynı cephanelik bu kez dağlık tepelik bir dış mekâna dönüştürüldü.

1978’de Mnouchkine’in yönettiği Moliere filmi, hem tiyatro tarihi, hem bir tiyatro yapıtını sinemaya uyarlama açısından önemli bir olay oldu. Film topluluk ile yönetmen, oyuncu ile yazar, oyun ile metin, hareket ile söz arasındaki çatışma ve gerilimi ustaca ortaya koyan bir yapıt olarak belirdi.

Mnouchkine 1980’lerin başında Shakespeare’in oyunları üstüne eğildi. Uzakdoğu tiyatrosu, özellikle Japon Kabuki tiyatrosunun biçimsel özelliklerinden yararlanarak sahnelediği II. Ricbard önce Avignon Tiyatro Şenliği’nde, sonra Los Angeles Sanat Olimpi-yatı’nda büyük başarı sazandı.

Mnouchkine yönetimindeki Le Theatre du Soleil’ in yirmi yılı bulan çalışmaları izlendiğinde oyuncuyu yazara, oyunu oyun metnine, hareketi söze yeğlemiş bir topluluk görünmektedir. Tiyatroda yeni biçim arayışları yanında, izleyicilerle kurduğu yakın bağ ile tiyatroyu, izleyici-oyun bağlamında yeniden irdelediği gözlemlenmektedir.

•    YAPITLAR (başlıca): Yönettiği Oyunlar: Küçük Bur-juvalar, 1964; Capitaine Francasse, 1965, (“Yüzbaşı Fran-casse”); Mutfak, 1967; Bir Yaz Gecesi Rüyası, 1968; Les clowns, 1969, (“Soytarılar”); 1789, 1970; 1793,1972;L’age d’or 1975, (“Altın Çağ”); Mephisto, 1979; II. Ricbard, 1981; On İkinci Gece, 1982. Yönettiği Filmler: Moliere, 1978, (Moliere, 1983).

•    KAYNAKLAR: Z.Oral, “Güneş Tiyatrosu ya da Tiyatronun Güneşi: Ariane Mnouchkine”, Milliyet Sanat (56), 1982.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi