Argun Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

ARGUN (ykş. 1250-1291)

İlhanlı hükümdarı. Saltanatı sırasında Budizm’i egemen kılmaya çalışmış, İslamiyet’in yayılmasına karşı çıkmıştır.

Yaklaşık 1250-1255 arasında doğdu. Ilhanlı hükümdarı Abaka Han’ın oğludur. Abaka Han tarafından Horasan Eyaleti’ni yönetmekle görevlendirildi. 1282’de babasının ölümü üzerine başkente geldi. Babasının yerine başa geçen amcası Tekudar’ın hanlığını onayladı.

Tekudar, ilk iş olarak Memlukler’le uzlaşma yoluna gitti. Siyasal amaçlarla İslamiyet’i kabul edip, Ahmed adını aldı. Bu yaklaşım, Memlukler’le ilişkileri iyileştirmediği gibi büyük bir bölümü İslamiyet’e karşı olan Moğollar’ı da Tekudar’a düşman etti. Bu muhalefeti örgütleyen ve kendisi de Budist olan Argun önce Beynennehreyn’de ardından Horasan’da yandaşlar topladı. Bu arada Ahmed Tekudar’m uyguladığı politikalardan ve İslamiyet’ten hoşnut olmayan Moğol emirlerinin çoğunluğu Argun’a sığındılar. Bu yolla epeyce güç toparlayan Argun, Nisan 1284’te batıya doğru harekete geçti. Rey yakınlarında Ahmed Tekudar’ın güçleriyle yaptığı savaşta yenilerek geri çekilmek zorunda kaldı. Ancak, Tekudar’m askerlerinin bir bölümünün Argun’un saflarına geçmesi ve kimi Moğol emirlerinin de Tekudar’a karşı ayaklanmaları olayların gidişini değiştirdi. Yeniden saldırıya geçen Argun, Ağustos 1284’te Tekudar’ı Horde’de ele geçirerek öldürdü.

Böylece silah gücüyle tahtı ele geçiren Argun, geleneğe uygun olması için bir de seçim yapmaya karar verdi. Ağustos 1284’te bir araya gelen prensler, seçim hakkına sahip olan emirler ve yüksek düzeydeki yöneticiler Argun’u, yeni İlhanlı hanı seçtiler. Argun, Tekudar’m adamlarını affetti. Tüm yönetim işlerini veziri Geyhatu’ya bırakarak, ona büyük yetkiler tanıdı. Ama kayırma ve yolsuzlukların bir hayli yoğunlaştığı bu dönemde yönetici kadrolar sürekli değişikliğe uğradı. Yönetime karşı Batı İran’ da, Anadolu’da ve Gürcistan’da başlatılan ayaklanmalar, kanlı bir biçimde bastırıldı.

Argun, 1287’de Bağdat’lı bir Yahudi olan ve Müslümanlar’a düşmanlığıyla tanınan Sa’dü’d -Devle’ yi maliye nazırı ve başvezir olarak atadı. Sa’dü’d-Devle halktan baskı ve zulümle vergi toplayıp, Argun’un izniyle, Müslümanlar’a karşı da zor kullanma politikası izledi. Bu arada saraya çekilip dış dünya ile ilişkisini kesen ve Budist rahiplerin etkisiyle, ömrünü uzatmak için birtakım tedavi yöntemleri deneyen Argun, çok geçmeden hastalandı. Sağlığının giderek bozulduğu bu dönemde yanma yalnızca Budist rahipleri ve güvendiği adamı Sa’dü’d-Devle’yi kabul ediyordu. Bu arada Sa’dü’d-Devle, kendisine karşı oluşan muhalefeti hediye ve yardımlarla yumuşatmaya çalıştıysa da başarılı olamadı ve düşmanları tarafından yakalanarak idam edildi. Bu olayın hemen ardından Argun da öldü.

Argun’un hükümdarlığı sırasında, İlhanlı devleti’nde Budizm en parlak dönemini yaşamıştır. Argun, İslamiyet’in yayılmasına karşı, Yahudiler’le Hıristiyanlar’ı korumuştur.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi