Arbiter Petronius Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

PETRONIUS, Arbiter ( ? -İS 66)

Eski Romalı yazar ve şair. Latin edebiyatının başyapıtlarından sayılan Satyricon ’un yazarı olduğu sanılmaktadır.

Doğum tarihi ve yeri bilinmemektedir. İtalya’da Cumae’de öldü. Yaşamına ilişkin bilgilerin çoğu tarihçi Tacitus’un Annals adlı yapıtından alınmıştır. Bu yapıtta adı Gaius Petronius olarak geçmektedir. Ancak, Satyricon’u yazdığı düşünülen bu yazarın asıl adının, tarihçi Plutarkhos’un yapıtlarında belirtildiği gibi, Titus Petronius Niger olduğu görüşü ağır basmaktadır.

Tacitus’un verdiği bilgilere göre, Roma’nın varlıklı ve soylu ailelerinden birinden gelmekteydi. Bithynia (Kocaeli bölgesi) valiliği ve konsüllük gibi resmi görevlerde bulundu. Zevk ve eğlence âlemleriyle dolu bir yaşam sürdü. Konsüllüğü sırasında imparator Neron’un dostluğunu kazandı, onun Campa-nia’daki sarayında eğlence âlemleri düzenlemek için arbiter elegantiae (zevk danışmanı) olarak görevlendirildi. Arbiter adını da buradan almıştır. Yine Tacitus’a göre, Petronius’un Neron’a olan yakınlığı, imparatorun başmuhafızı Tigellinus’un düşmanlığını kazanmasına yol açtı. Tigellinus, Petronius’u imparatora karşı bir suikast girişimine katılmakla suçladı. Ayrıca, son zamanlarda, Saray’daki savurganlık ve eğlence düşkünlüğünün halk arasında tepkilere yol açması nedeniyle, Petronius’un, Neron’la arasının açılmış olabileceği sanılmaktadır. Kendisini bekleyen sonu sezinleyen Petronius yaşamına son vermek için damarlarım kesti. Ancak, ölümünün uzun sürmesi ve sürdüğü yaşama uygun bir biçimde gerçekleşmesi için, kestiği damarlarını yeniden sardı, son saatlerini bir şölende dostları arasında, müzik dinleyip şiir okuyarak geçirdi. Vasiyetinde de alışılmış olduğu üzere imparatora bağlılığını dile getireceği yerde, Neron’un cinsel serüvenlerinin ayrıntılı bir listesini yaparak kendisine yolladı.

Petronius’un ünlü yapıtı Satyricon, üç genç adamın tavernalarda, sokaklarda ve batakhanelerdeki serüvenlerini kısa bölümler biçiminde anlatan bir pikaresk romandır. Bazı eleştirmenler onu, roman türünün Avrupa’daki ilk örneği sayarlar. Yapıtın yalnızca, 146 bölümden oluşan 15. ve 16. kitapları günümüze kalmıştır. Bunlar içinde en ünlülerinden biri, Neron’la benzerlik gösteren, gösteriş meraklısı yeni zengin Trimalchio’nun verdiği bir şöleni canlandıran bölümdür. Petronius, zevk düşkünü karakterlerinin serüvenlerini anlatır ve o dönemin toplumsal bir portresini çizerken, ahlakçı yargılardan ve duygusal vurgulamalardan uzak, gerçekçi bir anlatımı benimsemiştir. Serüvenleri nükteli ve incelikli bir açık saçık-lıkla ele almıştır. Satyricon un bir yergi olarak nitelenmesi, Petronius’un eleştirel tutumu ya da ahlaksal mesajından değil, yaşadığı dönemi bütün canlılığıyla gerçekçi bir biçimde anlatmasından kaynaklanır. Yapıtın tümünde savunulan bütünsel bir felsefe ya da ahlak görüşü olmamakla birlikte, onun kendine özgü bir hazcılığı (hedonizm) benimsediği görülür. Latin yergici ve kynik filozof Menippius (İÖ 3. yy) tarzında düzyazı ile şiir karışımı bir biçimle yazılmış olan Satyricon’un, argo, açık saçık sözler ve sözcük oyunlarına yer vermesi ve halkın konuştuğu Latince ile yazılmış olması açısından da Latin edebiyatında özel bir yeri vardır. Yapıt, İtalyan yönetmen Fellini’nin 1969 yapımı Fellini-Satyricon adlı filmine konu olmuştur.

•    YAPITLAR (başlıca): Satyricon, İS l.yy.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi