Aphra Behn kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi:
Aphra Behn kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1640-1689) İngiliz oyun yazarı, romancı ve şair. İlk profesyonel kadın yazar olarak bilinir. Yaşamının ilk yılları üstüne kesin bir bilgi yoktur. Kendi yazdıklarına göre, bazı akrabalarıyla birlikte o zaman İngiltere egemenliğinde olan Hollanda Guyanası’na (bugün Surinam) gitti ve uzun yıllar orada yaşadı. 1658’de İngiltere’ye döndü. 1665’te Behn adlı Hollanda asıllı zengin bir tüccarla evlendiyse de kocası kısa bir süre sonra öldü. Aphra Behn zekâsı, yetenekleri ve nükteli konuşmalarıyla Kral II. Charles’ın ilgisini çekti, İngiliz hükümetinin casusu olarak Hollanda’ya gönderildi. Yazarlığa, yaptığı iş karşılığında para alamayıp borçları yüzünden hapse girince, geçimini sağlayabilmek için başladı. 16 Nisan 1689’da Londra’da öldü.
Kadın olmasının ve oyunlarını kendi adıyla yayımlamakta diretmesinin getirdiği zorluklar nedeniyle, 1670’te sahnelenen ilk oyunu The Forced Marriage (“Zoraki Evlilik”) ancak üç yıl sonra yayımlandı. 1673’te sahnelenen the Dutch Lover (“Hollandalı Sevgili”) Behn’in oyunlarında giderek ağırlık kazanacak olan komedya ve fars türüne ilk geçişi yansıtır. En çok tanınan oyunu The Rover (“Serseri”) neşeli ve nükteli bir üslupla yazılmış bir komedyadır ve toplumda saygın bir yer kazanmak amacıyla yapılan evlilikleri eleştirir. 1687’de sahnelenen son oyunu The Emperor of the Moon (“Ay Hükümdarı”) üç perdeliktir ve beş perdelik geleneksel oyun yapısının dışına çıkan ilk İngiliz oyunlarındandır.
Behn, yaşadığı Restorasyon döneminde oyun yazarı olarak büyük ün kazanmış olmakla birlikte, bugün daha çok romanlarıyla, özellikle de Oroonoko or the Royal Slave (“Oroonoko ya da Soylu Köle”) ile tanınır. Yerli halkın sömürülmesini insancıl bir tavırla ele alması açısından bu yapıt sömürgeciliğe karşı çıkan ilk roman olarak değerlendirilebilir.
Behn’in, zamanının yüksek sosyetesinin yaşamını ele alan ve geleneksel entrika komedyası yapısında gelişen oyunları, üsluplarının açık saçıklığıyla Restorasyon döneminin sanat zevkini yansıtır. Bu açık saçık komedyalar eleştirmenlerce aynı dönemin ünlü oyun yazarı William Wycherley’in oyunlarına benzetilmiş, Behn’in “dişi Wycherley” olarak ün yapmasına yol açmıştır.
YAPITLAR (başlıca):
Oyun:
Roman:
Oroonoko, or the Royal Slave, 1688, (“Oroonoko ya da Soylu Köle”);
The Fair Jilt, 1688, (“Vefasız Sevgili”).
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 14. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983