Ansiklopedi -Diderot-

Tanıtma broşüründe Diderot  “encylopedie” sözcüğünü şöyle tanımlıyordu: “bilimlerarası ilişki”. Sözcüğün köken anlamı, “bir çember içine alınmış öğrenim” ya da “bir odak çevresinde toplanmış eğitim”dir. Gerçekten de Ansiklopedi projesi somutlaştığında, bilginin halka ulaştırılma deneyimlerinden en ünlüsü yaşama uygulanmış oluyordu. Sonuçta sekiz cilt yerine on yedi cilt metin, on bir cilt ek, beş resim cildi ve iki dizin cildine ulaşan bu yapıt, dışbaskılar, kapatmalar ve öbür güçlüklere karşın yayınını 1780’e değin sürdürdü. Ana metnin tamamlandığı 1766’da Diderot bitkin bir durumda görevinden ayrıldı.

Ansiklopedi’ye yazı yazanlar, o dönem Fransa’sının en önde gelen ilerici bilgeleri olmuştur. Giriş yazısını yazan d’Alembert, bununla büyük övgü almış ve 1758’deki kapatılma kararma değin özellikle matematik konularında büyük katkıda bulunmuştur. Diderot ise, yayın yönetmenliğinin yanı sıra, madde yazımını da sürdürerek, tüm güçlüklere karşın yılmak bilmez bir cesaretle engelleri aşmıştır. 1753’ten sonra Rousseau, Grimm, d’Holbach ve Helvetius çevresinde filizlenen yayma Condorcet*Duclos, Voltaire, Turgot, Necker, Jaucourt’% Quesnay gibi düşünürler de katkıda bulumuştur.

Sonunda dış baskılar ve düşmanlıklar d’Alembert’i uzaklaştırdığı gibi, Voltaire’i de yıldırmış ve Ansiklopedi’den ayrılmıştır. 1758’de ise, Diderot ile Rousseau’nun dostlukları son bulmuştur. Eski arkadaşlarını yitiren Diderot son on cildi Paris’te gizli olarak bastırmış, yayımcı Le Breton’un kendisininn haberi olmadan, metinleri, anlamı bozmak pahasına yumuşatıp, törpülediğini farkedince çok öfkelenmiştir.LeBreton’a 1764’te yazdığı mektupta “Siz beni iki yıl alçakça aldattınız. Zamanlarını size vermiş olan yirmi namuslu insanın emeğini öldürdünüz” demiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi