Andrea del Castagno kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Andrea del Castagno kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: ( ? -1457) İtalyan ressam. 15.yy Floransa sanatının gelişimini önemli ölçüde etkilemiştir. Floransa yakınlarındaki Castagno köyünde 1421’de doğduğu sanılmaktadır. 14 Ağustos 1457’de Floransa’da vebadan öldü. Yaşamının özellikle ilk yılları ve eğitimi üstüne bilgi yoktur. Kimi kaynaklarda doğum yılının 1423, doğduğu yerin ise Corella olduğu ileri sürülür; ancak belgelere göre bu olasılıklar zayıftır.
Castagno’nun bilinen ilk çalışması Palazzo del Podesta’nın önyüzündeki fresklerdir. Bunlarda, 1440’ta Cosimo Dükü’ne karşı ayaklandıkları için başaşağı asılarak cezalandırılmış kişiler gösterilmiştir. Castagno’ya takılmış olan “Andrcino degli Inıpiccati” (Asılmış Adamların Andreası) adı da, büyük hır olasılıkla, ayaklanmadan hemen sonra yapılan bu fresklerden kaynaklanır. Castagno, bu ürünü ortaya koyduğunda en çok 19 yaşındaydı. Sonradan tahrip edilen bu freskler, sanatçının daha o zaman duvar resminde ustalaşmış olduğunu göstermektedir. Üslup ve yapıtlarındaki bu hızlı gelişim ve olgunluk aşamasına daha geç yaşlarda ulaşmış olacağı düşüncesi, araştırmacıları bir süre yanıltmış, doğum yılının 14.yy sonlarında olduğu sanılmıştır.
Castagno, 1442’de, tanınmamış bir ressam olan Francesco da Faenza ile birlikte, Venedik’teki San Zaccaria Kilisesi’nde yer alan San Tarasio Şapcli’nin tavan fresklerini yaptı. Bu fresklerin büyük ölçüde Castagno’nun ürünü olduğu anlaşılmaktadır. Figürlerin serbestçe yerleştirilmesi ve güçlü görünümleri, Donatello’nun heykellerini andırır. Işık kullanımındaki ustalık, yetkin bir plastik etki oluşturmuştur.
Sanatçının 1443’te Floransa Santa Maria degli Angeli Kilisesi için yaptığı Çarmıha Geriliş freski, daha olgunlaşmış bir üslubun ürünüdür. Yivli sütunların oluşturduğu çerçeve ve figürlerdeki güçlü plastik etki, Masaccio’nun Kutsal Üçleme’sinin etkilerini yansıtmaktadır.
Yaklaşık bir yıl sonra, Castagno, Floransa Katedrali için Çarmıhtan Indirilış vitrayının taslağını hazırladı. Paolo Uccello ve Donatello gibi sanatçıların etkisi, bu yapıtta da, figürlerdeki hacim ve derinlik duygusunda belirir. Ölü Isa ile dikey bir figür olarak gösterilen Meryem, dengeli bir kompozisyon oluşturmuştur.
Castagno, 1445-1450 arasında, Sant’Apollonia Manastırı’nın yemekhanesinde yer alan bir dizi fresk üzerinde çalıştı. Kuvvetle vurgulanmış çizgilerin dengeli bir komposizyon oluşturduğu bu fresklerin taslakları, kırmızı bir boya maddesi olan sinopia ile doğrudan doğruya sıva üzerine çizilmiştir. Bu taslaklar hem Castagno’nun canlandırdığı sahneler için başvurduğu etkileyici, çarpıcı çizim tarzını ortaya koymakta, hem de kullandığı teknikleri, çalışmanın geçirdiği aşamaları göstermektedir. Yemekhanenin arka duvarında, isa’nın Acıları adlı, birbirine bağlı üç sahneden oluşan bir fresk yer alır. Ortadaki Çarmıha Geriliş sahnesi, iki yandaki Yeniden Diriliş ve Mezara Yerleştirme sahnelerine göre egemen bir konumdadır. Sahnelerin bu biçimde yerleştirilmesi, İncil’de anlatılan olayların kronolojisine uymadığı halde, Rönesans döneminde yaygınlıkla yeğlenmişti.
Aynı yemekhanede, duvarın daha. aşağı bölümünde boydan boya uzanan Son Akşam Yemeği freski ise, Castagno’nun ustalık yapıtı sayılır ve yapıldığı dönemde coşkuyla karşılanmıştır. Freskte, İsa ve havariler, uzun bir masa boyunca oturmuş olarak gösterilmektedir. Masanın arkasında yer alan duvar, çeşitli renk ve desenlerde büyük mermer kaplamalarla doludur. Öbür mimarlık öğeleriyle birlikte bunlar, İsa ve havarilerinin görünümün bütününde ağırlık kazanmalarını ve odak oluşturmalarını engeller. Yalnız, masanın izleyiciye dönük yanında tek başına oturan muhbir Yuda, dikkatin üzerinde yoğunlaştığı bir konuma yerleştirilmiştir. İsa’nın, içlerinden birinin ertesi gün onu ele vereceğini açıkladığı bu dramatik anda, havarilerin her biri bir hareket halinde donup kalmış gibidir. Oysa Yuda, olağan bir şekilde yemeğine devam etmektedir.
Genel olarak, Castagno’nun Sant’Apollonia Manastırı’ndaki yapıtları Masaccio’nun üslubuna yakındır; bu çalışmalarda, anatomi, perspektif gibi, o dönemde özellikle önem verilen bilimsel bilgilerden yararlanılmıştır. Bununla birlikte Castagno, çizim tarzındaki güçlülük duygusuyla, hareket öğesine ve dramatik sahnelemeye verdiği ağırlıkla seçkinleşir.
1450’lcrdc, Castagno’nun üslubu Masaccio’dan uzaklaşmaya başladı ve Donatello’nun daha duygusal üslubuna, doğrudan bir anlatıma yönelik çizgiselliğine yaklaştı. Sanatçı, aynı zamanda, Uluslararası Gotik’n dekoratif özelliklerine yer verdi. Bu hızlı değişim, büyük bir olasılıkla 1449-1450 arasında yapılmış olan Meryem’in Göğe Yükselişi freskiyle başlamıştır. Bu yapıt, yumuşak ve lirik anlatımıyla tanınır; II. Dünya Savaşı sırasında, Berlin’de kaybolmuştur.
Castagno’nun 1450’lerde, Lagnaia’daki Villa Carducci için yaptığı Ünlü Kişiler dizisi, Adem ve Havva ve Taç Giymiş Meryem, nişler içinde gösterilen heykelsi figürleriyle, sanatçının üslubundaki Uluslararası Gotik ve Donatello etkilerinin en belirgin örneklerindendir. Santa Maria degli Angeli için 1453’te yapılan ve bugün Sant’Apollbhia’da bulunan ikinci bir Çarmıha Geriliş freski ve SS.Annunziata’ daki Aziz Jerome ve İki Azize Üçlemesi ile Azız Julian ve Kurtarıcı adlı fresklerde de bu üslup, yetkin bir düzeye ulaştırılmıştır.
Castagno, önceleri, Masaccio’nun etkisiyle ışık kullanımına önem vermiş, inandırıcı vc usla kavranabilir bir espas etkisi oluşturmuştur. Daha çok Donatello’ya yaklaştığı son yıllarında ise güçlü bir anlatıma ve duygusallığa ulaşmaya çalışmıştır. Her iki döneminde de görülen enerjik, gerilimli çizgiler ve dolaysız, adeta katı bir anlatım tarzı, sanatçının yapıtlarına ve üslubuna özgün bir hava kazandırmaktadır. Castagno Floransalı heykelci ve ressamların figürlerinde-ki canlı, dinamik özellikleri yetkinlikle koruyup sürdürerek, 15. yy’da Padova ve Ferraralı sanatçıları, özellikle Floransalı ressamların hemen tümünü büyük ölçüde etkilemiştir.
YAPITLAR (başlıca):
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 14. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983