Anaksimandros Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ANAKSİMANDROS (İÖ 610 – 545)

Eski Anadolulu bilge. Evrenin apeiron denen sınırsız bir ilkeden oluştuğunu ileri sürmüştür. Bilim tarihinde evrim kuramının kurucusu sayılır.

Anaksimandros, Batı Anadolu’da, Miletos (Aydın) kentinde doğdu. Praksiades’in oğlu olan bilgenin ailesi ve yaşamı konusunda ayrıntılı bilgi yoktur. Miletos’tan, Karadeniz kıyısındaki Apollonia kentine giden göçmen topluluğuna başkanlık etmesi, soylu bir aileden geldiği kanısını uyandırmıştır.

İlk Çağ’dan günümüze kalan kimi yazılı kaynaklara ve bunlara dayanan söylentilere göre, Anaksimandros gökbilim, coğrafya konularıyla ilgilenmiş, birtakım gözlemler, araştırmalar yaparak felsefesini doğa verilerinden esinlenen bir temele oturtmuştur. Gökbilimi ve doğa varlıklarıyla ilgilenmesi Anadolu’ da doğa felsefesinin kurucusu sayılan Thales’in öğrencisi olmasına bağlanır. Yazılı kaynaklar, Anaksimandros’un, gökbilim gözlemlerine dayanarak gezegenlerin yörüngeleri üzerindeki devinimlerini, gök varlıklarıyla ilgili olayların özelliklerini ölçmeye yarayan gnomonu (gök ölçüsü) bulduğunu, bu aracı Lakedaimon’daki gün dönümlerini ve gece-gündüz eşitliğini gösteren güneş saatinin yanma yerleştirdiğini bildirir. Bir söylentiye göre güneş saatini bulan, ilk kez gözlemlere dayalı bir yeryüzü haritası çizen, güneş yörüngesinin eğikliğini ileri süren de Anaksimandros’tur. Gözlemlerinden, araştırmalarından edindiği bilgilere dayanarak yazdığı Peri Physeos (“Doğa Üstüne”) adlı kitabı, bu alanda, felsefe tarihinin ilk yazılı yapıtı sayılır.

Anaksimandros’un günümüze kalan ve düşüncelerinin öğrenilmesine yarayan birkaç yazısından, Miletos Okulu’nun doğacı felsefe geleneğini sürdürdüğü, görüşlerini gözlemlerinden kaynaklandırdığı anlaşılıyor. Batı Anadolu’da doğan ve evrenin yapısını, varlık türlerinin oluşumunu tek ilkeye (arkbe) bağlayan düşünce doğacı felsefe anlayışının odağıdır. Bu anlayışa göre, varlık kavramı altında toplanan nesnelerin oluşturduğu bütün, evrendir. Evren, kapsadığı nesnelerin türlülüğüne karşılık, tek olan belli bir ilkeden türemiştir. Varlık türlerinin çokluğu, bu ilkenin ayrı ayrı nicelik ve niteliklere göre değişmesinden, değişme ile bağlantılı karşılıklı dönüşümlerden oluşmuştur. Varlığıç oluşum ilkesini “su” olarak gören, ona somut bir nesne niteliği kazandıran Thales’in görüşüne, Anaksimandros apeiron adını verdiği sonsuz bir ilkeyle karşı çıkmıştır.