An Lushan (An Lu-Şan) Kimdir, Hayatı, Dönemi, İsyanı, Hakkında Bilgi

AN LU-ŞAN (703-757)

Çinli komutan. Çin ordusunda subayken T’ang hanedanını devirmiş ve kısa bir süre imparatorluk yapmıştır.

Doğu Türkleri’yle kaynaşmış bir Özbek ailesinden geliyordu. 716’da Doğu Türkleri’nin Hükümdarı Kapağan Kağan’ın ölümü üzerine iç karışıklıklar başlayınca, An ailesi Çin’e sığındı. Çin İmparaîorlu-ğu’nun sınır politikası gereğince sınırlarda yabancı askerler görevlendiriliyordu. An Lu-Şan Çin ordusuna girdi ve kuzeydoğu sınırında görev aldı. Ordu içinde yükselmesi Başbakan Li Lin-fu döneminde oldu. Kuzeydoğu sınırına sürekli akınlarda bulunan Kitanlar’a karşı birçok sefer düzenledi. 737’de büyük bir yenilgiye uğradı. Bu nedenle ölüme mahkûm edildi ama daha sonra affedildi. 742’de kuzeydoğudaki P’ing-lu bölgesinin askeri yöneticisi oldu. Bu yıllarda sık sık başkente giderek Başbakan Li Lin-fu ile iyi ilişkiler kurdu ve güvenini kazandı. 751’de Kitan üzerine düzenlediği sefer büyük bir yenilgiyle sonuçlandı. Ama sarayla olan iyi ilişkileri nedeniyle yaşamını kurtarabildiği gibi askeri görevlerini de korumayı başardı.

752’de Li Lin-fu ölünce, hem imparatorluk sarayında, hem de sınır bölgelerinde denetimi ellerine almak isteyenler arasında mücadele başladı. Yaşlanmış olan imparator Hsüantsung bu kargaşalığa son verecek güçte değildi. An Lu-Şan üç sınır bölgesini kendi komutası altma alarak imparatorluğun en güçlü ko–vnt^nı durumuna geldi. 755-756 kışında T’ang hanedanına başkaldırarak ordusuyla başkent üzerine yürüdü. İmparator güneybatıya kaçtı. An Lu-Şan 756’da kendini Büyük Yen hanedanının imparatoru ilan etti. Başkenti almış olmasına karşın kente girmedi ve Lo-yang kentinde kaldı. 757’de kendi oğlu tarafından öldürtüldü.

An Lu-Şan’ın ölümünden sonra başkaldırı hareketi sürdü. Ama, bu hareketler 763’te T’ang hanedanının geleneksel müttefiki olan ve Doğu Türkleri’nin yerine geçen Uygurlar’ın yardımıyla bastırıldı. An Lu-Şan’ın başkaldırısıyla ortaya çıkan kesinti dışında T’ang hanedanı, Çin’i 618-907 arasında yönetti ve bu dönemde Çin’in kültürel ve siyasal yaşamında önemli gelişmeler oldu. Ancak başkaldırı Çin’in içte ve dışta zayıflamasına yol açtı. Merkezi yönetim gevşemeye ve yeni bir toplumsal yapının ilk belirtileri ortaya çıkmaya başladı. 907’de T’ang hanedanının sona ermesiyle Çin on ayrı bölgesel devlete bölündü ve ancak 960’da Sunglar tarafından yeniden birleştirilerek veni bir toplumsal örgütlenmeye gidildi. Bu nedenle An Lu-Şan’ın başkaldırısı, bu iki dönemi ayıran bir çizgi olarak değerlendirilir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi