Amerika Kıtasında İspanyol Sömürgeleri

Amerika Kıtasında İspanyol Sömürgeleri

Amerika kıtasında Ispanya ve Portekiz’in sömürge elde etmeleri 16.yy’daki coğrafi keşiflerden sonra başladı. 15.yy’da Amerika kıtasında farklı kültürlere sahip binden fazla bağımsız toplum yaşıyordu. Orta Amerika ve Andlar’da yaşayan Aztekler ve İnkalar çok ileri bir uygarlık düzeyine sahiptiler. Amerika kıtasının keşfiyle birlikte ticaret ve yağmacılık iç içe gelişmeye başladı, ispanyollar Afrika’nın insanını köle olarak Amerika’ya götürüyor, köle ve yerli işgücü kullanılarak çıkarılan değerli madenler de Avrupa’ya getiriliyordu. 16-19.yy arasında 90 milyon Afrikalı, köle olarak Amerika’ya sevkedilmiş, bunlardan ancak 15 milyonu sağ olarak kıtaya ulaşabilmişti. Köle ve değerli maden ticaretinin özellikle 15.yy ve 16.yy sömürge ticaretinde olağanüstü bir ağırlığı vardı, ispanyollar, 1510’dan sonra kıtaya yerleşmeye başladılar. Orta Amerika’daki ilk yerleşim merkezlerinden sonra güneye ve kuzeye doğru yayıldılar. Yerli nüfusun en önemli yerleşim merkezi olan Meksika ve Peru, Ispanyol Ameri-kası ’mn da en önemli merkezi durumuna geldi. 1535’te Meksika’da ilk genel valilik yönetimi kuruldu.

1540’larda Meksika ve Peru’da çok zengin gümüş madenleri, aynı yıllarda Şili ve Yeni Granada’da (bugün Kolombiya) altın bulundu. Değerli cevherler Creoleler (sömürgelerde doğmuş ikinci kuşak ispanyollar) içinde küçük bir azınlığa büyük servetler kazandırdı. 16.yy’m sonuna doğru kıtada yetişen ticari tarımsal ürünün büyük bir bölümü haciendalarda (çok büyük tarım alanları) üretilmeye başlandı. Geri teknolojiyle, çok ucuz ve bol işgücüyle, kıtadaki gıda tüketimine yönelik olarak buğday ve mısırın yanı sıra Avrupa’ya satmak üzere şeker, kakao, kahve, tütün üretiliyor ve derisi için hayvan yetiştiriliyordu. 1700’de Bourbon hanedanının tahta geçmesiyle hem Ispanya’da, hem
de sömürgelerde idari ve iktisadi bazı reformlar yapıldı. Bugünkü Ekvador, Kolombiya ve Venezuela’yı kapsayan Kuzey And bölgesiyle Peru yönetimsel olarak birbirinden ayrıldı. Yeni Granada adlı yeni bir valilik kuruldu. 1765’te sömürgelerle ticareti geliştirmek için Cadiz ve Seville’in yanı sıra 7 liman daha açıldı. 1798’e gelindiğinde serbest ticaret yasasıyla Amerika kıtasındaki limanlarla Ispanya limanları karşılıklı ticarete açılmıştı. Ancak Bourbonlar sömürgelerden elde ettikleri büyük miktarlarda değerli madenleri sürüp giden savaşlarının harcamalarını karşılamak için kullanırken sanayileşmenin hız kazandığı Ingiltere ve Hollanda sömürgelerden gelen ucuz hammaddeleri sanayilerinde kullanıyor, mamul maddeleri de sömürge pazarlarında satıyordu.

Bourbon reformları ve Avrupa’nın sömürgelerde yetişen ürünlere artan talebi, büyük toprak sahibi Creoleler’in mali açıdan güçlenmelerine yol açtı. Şeker, kahve, tütün ve diğer maddelerin üretimi hızla arttı. Deri talebini karşılayabilmek için hayvancılık yapılan Rio de la Plata’da geniş tarımsal alanlar küçük bir azınlığın elinde toplandı ve meralara dönüştürüldü, iktisadi gücü artan Creoleler hükümette ve kilisede de yönetimi ellerine almak istediler. Bu Ispanya ile sömürgeleri arasındaki önemli çelişkilerden biriydi.

Amerika kıtasında bağımsızlık hareketlerine hız veren bir diğer etken de Napoleon ’un Iberik Yarımadası’nı işgali sonucu Ispanya ve Portekiz’ in sömürgeleriyle olan bağlarının zayıflamasıydı. 19.yy’ın başında Güney’de San Martin’in öncülüğünde Rio de la Plata’mn başkenti Buenos Aires’den Kuzey’de ise Bolivar’ın öncülüğünde Venezuela’dan başlayan bağımsızlık hareketi başarıya ulaştı ve 1826’da Orta ve Güney Amerika’da Ispanyol sömürgesi kalmadı.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi