Alptekin Alp Tegin Kimdir Hayatı, Gaznevi Devletini Kurması
Alptekin – Alp Tegin (ö. 352/963) Gazneliler Devleti’nin kurucusu.
Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Alp Tegin, Sâmânî Emîri Ahmed b. İsmail’e satılmış bir Türk gulâm’ı olup zamanının birçok hassa askeri gibi Sâmânîler’in muhafız kıtasına alınmıştı. Bulunduğu yerde yavaş yavaş kendini gösteren Alp Tegin, Sâmânî Emîri Nasr b. Ahmed tarafından azat edildi ve bir süre sonra onun hâcibü’l – hüccâblığma (hassa askerleri kumandanlığı) yükseldi. Sâmânî Emîri Nûh b. Nasr’m ölümünden sonra yerine geçen genç yaştaki oğlu Abdülmelik üzerinde büyük nüfuz sahibi oldu ve bu dönemde Sâmânî siyaseti ve idaresinde faal bir rol oynamaya başladı. Nitekim maiyetindekilere kötü davranan Horasan sipehsâlâr’ı Ebû Saîd Bekir b. Mâlik’in öldürülmesi olayında yer aldı. Daha sonra vezir Ebû Mansûr Yûsuf’un görevinden azledilmesi için Emîr Abdülmelik üzerinde etkili oldu ve Sâmânî vezirliğine onun sayesinde Ebû Ali Muhammed b. Muhammed el-Bel’amî tayin edildi. Bu sebeple Bel’amî, Alp Tegin’in bilgisi olmaksızın hiçbir şeye teşebbüs edemez hale geldi. Bu durum karşısında Emîr Abdülmelik, ileride Alp Tegin’den gelebilecek tehlikeleri sezmiş ve ona karşı davranışını değiştirerek onu başkentten uzaklaştırabilmek için devletin en yüksek askerî ve idari görevi olan Horasan valiliğine tayin etmiştir.
Alp Tegin 961’de Nîşâbura giderek yeni görevine başladı. Emîr Abdülmelik’in aynı yıl içindeki ölümü, Sâmânî Devleti’nde yeni olayların başlamasına sebep oldu. Vezir Belamı, Alp Tegin’in tavsiyesi üzerine tahta Abdülmelik’in oğlu Nasr’ı geçirdiyse de Sâmânî hanedanı mensupları ile Faik Hâssa gibi bazı kumandanların idaresindeki ordu tahta Mansûr b. Nuh’u çıkardılar. Bu olay üzerine Emîr Mansûr, tahta çıkmasına itiraz ettiği için onu görevinden uzaklaştırdı. Alp Tegin önce Sâmânî merkezi Bukara’ya yürümek istediyse de ordu içinde kendisine karşı bir hareket olabileceğini sezerek Beih’e çekildi ve bu arada Sâmânîler’in üzerine gönderdikleri bir orduyu mağlûp etti. O da tıpkı Emîr Karategin İsficâbî gibi akıllıca bir kararla Sâmânîler’in en uçtaki sınırlarına çekildi ve aynı yıl yanında gulâmları ve az bir kuvvet olduğu halde Gazne’ye yürüdü. Yolu üzerindeki Bâmiyân ve Kabil’in mahallî hükümdarlarını yenerek Gazne’ye girdi. Orada hüküm süren Levikler (veya Enuk) hanedanından Ebû Ali’yi (veya Ebû Bekir) mağlûp ederek şehre hâkim oldu. Böylece Gazneliler Devleti’nin temellerini atan Alp Tegin, üzerine gönderilen 20.000 kişilik bir Sâmânî ordusunu yendi ise de bu tarihten sonra çok yaşamadı ve Şaban 352’de öldü, yerine oğlu Ebû İshak İbrahim geçti.
DİA