Alphonse Laveran Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

LAVERAN, Alphonse (1845-1922)

Fransız hekim ve parazitoloji uzmanı. Sıtma asalağını bularak, birhücreli hayvanların hastalık etkeni olabileceğine dikkati çekmiştir.

Charles Louis Alphonse Laveran 18 Haziran 1845’te Paris’te doğdu, 18 Mayıs 1922’de aynı kentte öldü. 1867’de Strasbourg Universitesi’nde tıp öğrenimini tamamlayıp, askeri hekim olarak orduya katıldı. 1874-1878 arası Paris’teki Val-de-Grâce Askeri Tıp Okulu’nda ders verdikten sonra, görevle Cezayir’e gönderildi. Altı yıl kaldığı bu ülkede sıtma hastalığını inceleyerek, hastalık yapıcı asalağı tanımladı. 1883’te Paris’e döndü, ertesi yıl gene Val-de-Grâce’ta askeri sağlık bilgisi profesörlüğüne getirildi. Araştırmalarını daha elverişli laboratuvar koşullarında sürdürebilmek amacıyla 1894’te öğretim görevinden, 1896’da ordudan ayrılıp Pasteur Enstitüsü’ne girdi. Bu kuruluştaki çalışmalarıyla özellikle hastalık yapıcı birhücreliler üstüne değerli bilgiler kazandıran ve yaşamının geri kalan bölümünü tropikal hastalıkların araştırılmasına adayan Laveran 1907’de Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü almış, 1901’de Fransız Bilimler Akademisi’ nin, 1916’da Lonra’daki Royal Society’inin üyeliğine seçilmiştir.

Özellikle sıcak ülkelerde yerleşik bir hastalık olan sıtmanın bir bakteriden ileri geldiği sanılmış ve araştırmalar yıllarca bu yönde yoğunlaştırılmıştı. Cezayir’de çalıştığı sıralar bu hastalığı inceleme fırsatı bulan Laveran, 1880 Kasım’ında, sıtmalı bir hastanın alyuvarlarında, saydam bir kistle çevrili olan ve uzun kamçısını titreştirerek hareket eden birhücreli hayvanların bulunduğunu gördü. Aynı yıl yayımladığı iki makaleyle, daha önce başka araştırmacıların da gözlemlediği bu kistli oluşumların, sanıldığı gibi kan hücrelerinin parçalanmasından ileri gelmediğini, alyuvarlarda asalak yaşayan ve sıtma hastalığını yapan birhücrelilerin sporları olduğunu açıkladı. Ne var ki, uzun zaman kuşkuyla karşılanan ve gereken ilgiyi görmeyen i Laveran’m bulgusu ancak 1890’lardan sonra, Ross’un aynı asalağı anofel türü sivrisineklerin mide çeperlerinde ve tükürük bezlerinde de gözlemlemesi üzerine değerlendirilebildi. Birhücrelilerin sporlular sınıfından olan ve plasmodium adı verilen sıtma asalağının yaşam çevrimini belirleyen Ross, hastalığın, bu asalağı taşıyan anofellerle insan ve hayvanlara bulaştığını açıkladı; Golgi de asalağın biyolojisini, özellikle eşeysiz üreme çevrimini inceledi. Böylece Laveran’m gözlemi, bir yandan yüzyıllardır büyük bir sağlık sorunu olan sıtmayla savaşta ilk adımın atılmasını sağlarken, bir yandan da genellikle asalak birhücrelilerin neden olduğu tropikal hastalıkların yeni bir yaklaşımla incelenmesini başlattı.

•    YAPITLAR (başlıca): Traite d’hygiene militaire, 1876, (“Askeri Sağlık Bilgisi İncelemesi”); Natureparasitaire des accidents de l’impaludisme, 1881, (“Sıtma Olaylarının Asalaksı Yönü”); Du paludisme et de son hematozoaire, 1891, (“Sıtma ve Kanda Yaşayan Birhücreli Asalağı Üstüne”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi