Felsefe Yazıları

Allah Nedir, Ne Demek, Ne Anlama Gelir, Etimolojisi

Allah, Kâinatı yaratan ve idare eden en yüce varlık.

1) GİRİŞ

A) Etimoloji.
Allah kelimesinin etimo­lojisi üzerinde İslâm bilginleri, Arap dili uzmanları ve müsteşrikler tarafından farklı görüşler ileri sürülmüştür. Keli­menin herhangi bir kökten türemiş ol­mayıp sözlük mânası taşımadığı ve ger­çek mabudun özel adını teşkil ettiği, ya­hut sözlükte bir anlamı olsa bile gerçek mabuda ad olunca bu anlamı kaybetti­ği genellikle benimsenmektedir. Bunun­la birlikte onun çeşitli köklerden türe­miş olabileceğini söyleyenler de vardır. Bu ikinci grubun görüşleri şöyle özet­lenebilir:

a) İlâh kelimesinden türemiş olup başına harf-i ta’rif getirilmiş, bir taraftan el-ilâh şeklinde dildeki yerini almışken diğer taraftan kullanım sıra­sında dile kolaylık sağlamak maksadıyla asıl kelimenin hemzesi kaldırılmış, lam­lar birleştirilmiş (idgam) ve azamet ifade eden kalın bir ses verilerek Allah tar­zında okunmuştur. İlâh kelimesi ise “Kul­luk etmek” mânasındaki eleheye’lehu veya “Hayret ve şaşkınlık içinde kalmak, gönülden bağlanıp sığınmak” anlamın­daki eliheye’lehu ve veline-yevlehu kö­künden ism-i mef’ul mânasında bir masdar olup “Tapınılan, yüceliğinin karşısın­da hayrete düşülen, gönülden bağlanı­lıp sığınılan” mânalarını ifade eder. An­cak ilâh, hak mâbud için olduğu gibi bâ­tıl tanrılar için de kullanılmıştır.

b) “Gizlenmek, duyu idrakinin fevkinde olmak” anlamındaki lâhe-yelîhu kökün­den leyh lâh kelimesinden türemiş olup “Duyu idrakinin ötesinde bulunan” demektir. Lâh kelimesinin başına harf-i ta’rif getirilerek lamlar birleştirilmiş ve Allah kelimesi elde edilmiştir,

c) Daha çok yabancı yazarların gösterdiği bir te­mayüle göre Allah lafzı, Câhiliye Arapları’nın putlarından olan el-Lât veya Ârâmîce elâhâ kelimelerin­den alınmıştır.

Allah kelimesinin etimolojisi hakkında ileri sürülen ve sayısı otuza yaklaştığı kaydedilen eski farklı görüşler ve bunlara ilâve olarak öne sürülen yeni iddialar, başta Kur’ân-ı Kerîm olmak üzere İslâm literatürünün sunduğu Allah anlayışı karşısında fazla bir önem taşımaz. Bununla birlikte ortaya konan bütün görüş ve iddialar bir arada değerlendirildiği takdirde kelimenin zen­gin manalı ve Arapça asıllı İlâh lafzından türemiş olduğu kanaati ağır basacaktır. Allah kelimesi İslâm öncesi Arap dili ve edebiyatında “İlâh, tanrı” anlamında kul­lanılmış ise de (aş. bk.) bu kullanımın konu ile ilgili İslâmî nasların semantik Örgüsünden anlaşılan Allah kavramıyla münasebeti yok denecek kadar azdır. İs­lâm bilginleri bu kelimenin tarifini, aynı anlama gelen bazı kelime farklılıklarıyla şu şekilde yapmışlardır: “Allah, varlığı zorunlu olan ve bütün övgülere lâyık bu­lunan zâtın adıdır” Tarifteki “Varlığı zorunlu olan” kaydı, Allah’ın yokluğunun düşü­nülemeyeceğini, var olmak İçin başka bir varlığın desteğine muhtaç olmadığını ve dolaylı olarak O’nun kâinatın yaratıcısı ve yöneticisi olduğunu; “Bütün övgülere lâyık bulunan” kaydı ise yetkinlik ve aşkınlık ifade eden isim ve sıfatlarla nite­lendiğini anlatmaktadır. Allah kelimesi İslâmî naslarda bu tarifin özetlediği bir kavram haline gelmiş, gerçek mabudun ve tek yaratanın özel ismi olmuştur. Bu sebeple O’ndan başka herhangi bir var­lığa ad olarak verilmemiş, gerek Arap dilinde gerekse bu lafzı kullanan diğer müslüman milletle­rin dillerinde herhangi bir çoğul şekli de oluşmamıştır.

  • Allah İslam Hat Sanatında Allah Lafzı Kullanımı
  • Allah, Türk Dini Musikisinde Allah İsmi Kullanımı
  • Allah, Türk-İslam Edebiyatında Allah İsmi Kullanımı
  • Allah Varlığı, Birliği, İsimleri, Sıfatları Literatürü Hakkında Bilgi
  • Allah’ın Sıfatları, Tenzihi, Subuti, Fiili Sıfatları
  • Allah’ın İsimleri, Allah İsimleri, Zati, Kainatı ve İnsanı İlgilendiren İsimleri
  • Allah Varlığı Delilleri, Hudus, İmkan, Nizam, Fıtrat Delilleri, Tasavvuf Metodu
  • Dinlerde Tanrı İnancı, Çin, Hint, Eski Mısır, Yunan, Türk, Zerdüşt, Araplarda
  • Allah’ın Birliğine İnanmak, Allah’ın Birliğinin Delilleri, Hakkında Bilgi

Diyanet İslam Ansiklopedisi