Ali Tusi Türbesi -Tokat- Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi
Ebü’l-Kâsım-ı Tûsî Türbesi, Selçuklu emirlerinden Ebü’l-Kasim b.Alî et-Tusî’nin Tokat’ta bulunan türbesi.
Üzerinde Dânişmend ve Selçuklu eserlerinin yer aldığı, Tokat’ın en eski caddesi olarak bilinen Sulusokak’ın yukarı kesimindedir. Kayseri’deki Hacı Kılıç Camii ve Medresesi’nin banisi, I. Alâeddin Keykubad’ın veziri Ebü’l-Kâsım-ı Tûsî tarafından henüz kendisi hayatta iken 631 (1234) yılında yaptırılmıştır. Halk arasında Ali Tûsî Türbesi adıyla anılmakla beraber bu ismin türbede yatan şahsın babasına ait olduğu kitabeden açıkça anlaşılmaktadır.
Türbe kare planlı olup gövdesi yan hizadan itibaren sekizgen bir yüksek kubbe kasnağına dönüşmüştür. İç mekânı örten tromplu kubbe, dışarıdan piramit biçimi bir külahla kapatılmışsa da bugün yıkık olan bu külahın yerinde kiremit örtülü bir çatı bulunmaktadır. Duvarlar tuğladan örülmüş ve kirli sarı kalın bir sıva ile kaplanmıştır. Ön yüzünde türbenin en dikkat çekici kısmını oluşturan iki pencere mevcuttur. Pencere açıklıkları, zemin hizasından başlayan ve iki mislinden fazla yükseklikte olan birer dikdörtgen nişin alt yarısında yer almakta, üstlerinde de sivri kemerli birer yüksek alınlık bulunmaktadır. İçeri doğru üç seviyeli olan nişlerin üst pervazları ile alınlık kemerleri arasında, kirli sarı zemin üzerine fîrûze çini mozaikle iki âyet yazılmıştır. Nişlerin diğer kısımları ile alınlıkların içi fîrûze, lâcivert ve mor çini mozaikle yapılmış birbirini kesen altıgenlerden mürekkep geometrik desenlerle süslenmiştir. Pencere nişlerinin üzerinde, dar bir saçaklıkla korunan ince uzun ve iki satirli kitabe yer almaktadır. Türbenin güneydoğu köşesine geç devirlerde, duvar oyulmak suretiyle kemerli ve içbükey nişli kitâbesiz bir çeşme yapılmıştır.
Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi