Ali Paşa (Çandarlı) Kimdir, Kısaca Hayatı, Dönemi, Islahat Fermanı, Hakkında Bilgi

ALİ PAŞA [ Candarlı ] ( ?-1406)

Osmanlı sadrazamı. Vezirâzam sanını alan ilk devlet adamıdır.

Osmanlı sadrazamlarından Candarlı Halil Paşa’ nın oğludur. İlmiye sınıfından gelen bir ailenin üyesi olduğundan, babasının vezirliği sırasında kazasker oldu. 1381’de vezir rütbesine yükseldi. I. Murad’ın Karaman seferine katılmak üzere Bursa’da bulunduğu sırada babası ölünce I. Murad tarafından sadrazamlığa getirildi (1387). Ardından Karaman seferine katıldı. Osmanlı güçlerinin üstüne geldiğini duyan Karaman-oğlu Alâeddin Ali Bey, barış önerisinde bulundu. Ancak Candarlı Ali Paşa, Karamanoğulları’nın daha önceki antlaşmaları çiğnedikleri gerekçesiyle savaş açılmasını önerdi. Konya yakınlarında yapılan savaş Karamanoğulları’nın yenilgisiyle sonuçlandı. Bu savaşta büyjük yararlıklar gösteren Kara Timurtaş Paşa’ ya da vezirlik rütbesi verilmesi üzerine divandaki vezir sayısı ikiye çıktı. Bunun üzerine Osmanlı tarihinde ilk kez Candarlı Ali Paşa, vezirâzam (sadrazam) sanıyla anılmaya başlandı.

Karaman seferinin ardından Balkanlar’da Osmanlılar’a karşı bir ittifak oluşturulduğu ortaya çıkınca, Candarlı Ali Paşa bu sorunu çözmekle görevlendirildi. 1388’de 30.000 kişilik bir orduyla Bulgaristan’a girdi. Pravadi, Şumnu, Tırnova, Silistre, Rusçuk ve Niğbolu’yu ele geçirdi.

1389’da I. Kosova Savaşı’na katıldı. Bu savaşta ölen I. Murad’ın yerine geçen I. Bayezid tarafından sadrazamlıkta alıkonuldu. Candarlı Ali Paşa, 1391’de başlayıp 1402’ye değin süren İstanbul kuşatmasında önemli rol oynadı. Karadan gerçekleştirilen bu kuşatma kentin dışarıyla bağlantısını keserek, halkı açlığa mahkûm etmeyi ve teslim almayı amaçlıyordu. Bizans İmparatoru Ioannes’in Avrupa’dan yardım istemesi üzerine gelen Haçlı ordusu 1396’da Niğbolu’da bozguna uğratıldı. Bunun üzerine iyice çaresiz kalan Bizanslılar Ali Paşa’mn girişimleri sonucu barış önerisinde bulundular. Bu sırada Doğu Anadolu’da Timur
tehlikesi başgösterdiğinden Osmanlılar da barışa yanaştılar. Yapılan antlaşma ile Osmanlılar’a İstanbul’da bir Türk mahallesi ve camii kurmak ve kadı atamak hakları verildi.

I. Bayezid’le Timur arasındaki gerginlik artıp savaş kaçınılmaz duruma geldiğinde Sadrazam Can-darlı Ali Paşa savunmada kalarak Timur’u Anadolu içlerine çekip yıpratmayı,ardından yoğun bir saldırıyla bozguna uğratmayı önerdi. Ancak, I. Bayezid bu öneriyi kabul etmedi ve Timur’un üzerine yürüdü. Temmuz 1402’de yapılan Ankara Savaşı’nda Osmanlı ordusunun yenilmesi üzerine Candarlı Ali Paşa ve kimi beyler Şehzade Süleyman Çelebi ile birlikte önce Bursa’ya ardından da Edirne’ye çekildiler. Candarlı, burada hükümdarlığını ilan eden Süleyman Çelebi’ye vezir oldu.

I. Bayezid’in şehzadeleri arasındaki saltanat kavgasında Candarlı’ya büyük yetkiler tanıyan Süleyman Çelebi, Batı Anadolu ve Rumeli topraklarında egemenlik kurmayı başardı. Ali Paşa’nın 1406’da Ankara yakınlarında ölmesi üzerine Süleyman Çelebi’nin üstünlüğü de sona erdi.

Örgütçü bir devlet adamı, iyi bir komutan, usta bir diplomat olan Ali Paşa, Osmanlı devlet örgütünde birçok yeni düzenlemeler yapmıştır. I. Bayezid zamanında rüşvet olaylarının artması ve bunun halk arasında huzursuzluğa yol açması üzerine, Candarlı’ nın padişaha yaptığı öneri doğrultusunda, ilk kez kadılara gördükleri davalardan belirli bir ücret ayrılması usulü kabul edilmiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi