Ali Nutki Dede Kimdir, Kısaca Hayatı, Hakkında Bilgi

ALİ NUTKÎ DEDE (1762 – 1804)

Osmanlı besteci. Mevlevi kültürünün tanınmış kişilerindendir.

İstanbul’da doğdu. Yenikapı Mevlevîhanesi şeyhi Ebubekir Dede ile, Nâyî Osman Dede’nin kızı Saide Hanımın oğludur. Kardeşleri Abdülbakî Nâsır Dede ile Künhî Abdürrahim Dede de Mevlevî musikisinin önemli bestecileridir. Tekke çevresinde iyi bir öğrenim gördü. Babasının ölümü üzerine, 1775’te, 13 yaşında dergâhın şeyhliğine getirildi. Ölümüne değin 29 yıl şeyh olarak dergâhın başında bulundu.

Ünlü bir Mevlevî ailenin en büyük oğlu olan Ali Nutkî Dede, 18. yy’ın musiki ve edebiyat bilgisiyle tanınmış kişilerindendir. “Memiş” ve “Nutkî” mahlaslarıyla şiirler yazmıştır; ama şair olduğu söylenemez. İyi bir hattattır. Şevk-u tarâb makamındaki Mevlevî ayini, musiki alanında verdiği tek eseridir. Birkaç şiirle bir ayin dışında eseri olmamakla birlikte, bilgisi, kültürüyle çevresinde etkili olmuş, pek çok kimsenin saygısını kazanmış, değerli öğrenciler yetiştirmiştir. Şiirde Şeyh Galip, musikide Hammamizade İsmail Dede en tanınmış öğrencileridir.

Defter-i Dervîşarı adlı, belge niteliğinde bir defter tutmuş, bu defterde kendi şeyhliği zamanında dergâha girenler hakkında bilgi vermiştir. Ölümünden sonra, kardeşi Abdülbakî Nâsır Dede defteri devam ettirmiştir. Bu eser, Mevlevî tarihinin ve musikisinin önemli kaynaklarından biridir.

Şevk-u tarâb Ayinim öğrencisi İsmail Dede’ye armağan etmiştir. İsmail Dede, Rauf Yekta Bey tarafından bulunan, kendi el yazısıyla yazılmış dergâh ayin defterinde, bu ayini Ali Nutkî Dede’nin istediği biçimde yazdığını söyler. Bu açıklamaya göre, eserin ortak bir çalışmayla ortaya çıktığı söylenebilir. Bu değerli eserde İsmail Dede’nin kimi üslup özellikleri dikkati çeker. Ayinin ilk mukabelesi (sema), bestecinin ölümünden bir ay kadar önce, Yenikapı dergâhında yapılmıştır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi