Ali Himmet Berki Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Ali Himmet Berki, (1882-1976) İslâm, Osmanlı ve Türk medenî hukuku sahalarındaki çalışmalarıyla tanınan Cumhuriyet dönemi hukukçularından.

Demircizâde kadı Osman Efendi’nin oğlu olup 17 Ocak 1882’de babasının ka­dılık yaptığı Elbistan’da doğdu. Resmî belgelerde doğum tarihi hicrî 1301 (1884) olarak belirtilmekteyse de Berki kendi doğum tarihi olarak hicrî 1299 yılını ver­mektedir. Aslen Akseki’nin Unulla köyündendir. İlk Öğrenimini köyünde ve İbradi Rüşdiyesi’nde yaptı. Daha sonra İstanbul’a gitti ve Tokatlı Mehmed Şâkir Hoca’dan ders okuyarak icazet aldı (1909) Ayrıca Medresetü’l-kudât’ı 26 Ağustos 1909’da bi­rincilikle bitirdi. İlk olarak Meşîhat-ı İslâmiyye Dairesi Fetvananesi’nde İ’iâmat Odası kâtipliğine (1909), kısa bir süre son­ra yine İ’iâmat Odası memur yardımcılı­ğına, 18 Eylül 1911’de de müsevvidliğe tayin edildi. Ali Himmet 1913’te ilâve bir memuriyet olarak Medresetü’l-kudâfın ahkâmü’l-arâzî hocalığına getirildi. Bu arada hocası Mehmed Şâkir Efendi’nin kızı Ayşe Hanım’la evlendi. 1914’te To­kat, 1915’te Amasya, 6 yıl sonra tekrar Tokat ve 1922’de de Ankara merkez ka­dılığına tayin edildi. Bu vazifeden istifası üzerine Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti Hey’et-i İftâiyye üyeliğine getirildi. 1340’ta (1921-22) İstanbul Üçüncü Asliye Mahkemesi’ne, bir müddet sonra da İstanbul Asliye Mahkemeleri birinci reisliğine tayin edil­di. Bir yıl sonra o zaman Eskişehir’de bulunan Temyiz Mahkemesi’ne üye ve ardından da İkinci Hukuk Dairesi’ne baş­kan oldu. Emekliliğine kadar bu görev­de kalan Ali Himmet Berki emeklilik dö­neminde de ilmî ve meslekî faaliyetleri­ni sürdürmüş ve 24 Mayıs 1976 tarihin­de vefat etmiştir. Vasiyeti gereği doğ­duğu köye götürülüp babasının yanına defnedilmiştir. Ali Himmet Berki’nin üçü erkek, üçü kız altı çocuğu olmuştur. Oğul­larından ikisi hukuk profesörü lOsman Fâzıl Berki, Mehmet Şâkir Berki], biri de hâkim (Sadettin Berki) olarak vazife gör­müşlerdir.

Ali Himmet Berki hem İslâm ve Osmanlı hukuku hem de Türk medenî hu­kuku alanında çalışmış ender hukukçu­lardandır. Bunda bir geçiş döneminde yetişmiş olmanın ve bu dönemin imkân­larından faydalanmanın da rolü olmuş­tur. Ali Himmet kendi döneminde pek il­gi gösterilmeyen konulara el atmış, bu alanlarda faydalı eserler meydana getir­miştir. Gerek hâkimlik görevinde gerek­se ilmî çalışmalarında dikkatli ve titiz bir araştırmacı olmaya özen göstermiş, çevresinde yetişmekte olan hukukçula­ra da bunu aşılamaya çalışmıştır.

Ali Himmet Berki hukukçuluğunun ya­nı sıra tıp, tarih ve edebiyata, bu arada Fars edebiyatına da ilgi duymuştur. An­kara’da bulunduğu dönemlerde Mehmed Akif’le ve kısa bir süre kaldığı Mısır’da da Akif’in yakın dostu Yozgatlı Mehmed İhsan Efendi ile tanışmış, onlarla köklü bir dostluk kurmuştur.

Eserleri _{(yayınlanmış)}

• Fâzılın Galatât Defteri. Yeni harf­lerin kabulünden önce yazılan ve müel­lifin oğlunun adını taşıyan bu eser ko­nuşma ve yazı dilindeki yanlışlardan bah­seder.
• Eski Hâdiselerde Tatbiki Lâ­zım Gelen İrs ve İntikal.
• Vakıflar.
• Miras ve Tatbikatı. Eski ve bugünkü hukuktaki hükümleri inceler.
• Hukuk Mantığı ve Tef­sir.
• Büyük Türk Hüküm­darı İstanbul Fatihi Sultan Mehmed Han ve Adalet Hayat. İstanbul’un fethinin 500. yıl dönümü mü­nasebetiyle yazılan bu eser Mısır’da ta­nıştığı Mehmed İhsan Efendi tarafından el-Âhilü’l-cOşmânî Ebü’l-feth es-Sultân Muhammed eş-şânî, fâtihu’î-Kostantiniyye ve hayâtühü’l-‘adliyye adıy­la Arapça’ya çevrilmiştir.
• Tasarruf Hukuku Bakımından Dalyan ve Voli.
• İslâm Huku­kunda Ferâiz ve İntikal.
• Sular Hukuku, Eski ve Yeni Hüküm­lere Göre.
• Mecelle.
• Hâtemül-Enbiyâ Hazreti Muham­med ve Hayatı.
• Vasiyet ve Ölüme Bağlı Tasarruflar.
• İslâmda Kaza, Hüküm ve Hakimlik ve Tevâbi.
• Vakıflara Dair Yazı­lan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Ve­sikalarda Geçen Istılah ve Terimler (Ankara 1966).
• Ahlaka Ait 239 Ha­dis. Eserin ikinci baskısı 250 Hadis başlığı al­tında yapılmıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi