Ali Ekber (Hıtaî) kimdir? Hayatı
Ali Ekber (Hıtaî) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (16. yy) Osmanlı gezgin. Seyahatnamesinde 16. yy Çin sarayı üstüne ayrıntılı bilgi vermiştir. Yaşamı hakkında çok az şey bilinmektedir. 1500’lerin başında Çin’e giderek, özellikle ülkenin kuzeyindeki Hıtay bölgesini dolaşmış, İstanbul’a döndükten sonra 1516’da yazıp bitirdiği Farsça Hıtâînâme adlı seyahatnamesini önce I. Selim’e, onun ölümü üzerine Kanunî Sultan Süleyman’a sunmuştur. Yapıt, Çin hakanının sarayında hizmet görenlerin Müslüman olduğu, hakanın onlara gizlice ilgi gösterdiği, Ming hanedanının Müslümanlık’a yakınlık duyduğu ve Müslümanlar’ın Çin yönetiminde önemli rol oynadıkları konusunda ayrıntılı bilgi verir. Ali Ekber, 1500 yıllarında Çinliler ile Moğollar arasında geçen olayları anlatırken, savaşları ekonomik nedenlere bağlar. Seyahatnamenin Farsça kopyalarında karşılaştırmalı incelemeler yapılmış, özellikle Ali Ekber’in çiniler için verdiği bilgiler kontrol edildiğinde, Ming sülalesi devrinde yapılan çinilerde İslam etkisinin açık olduğu görülmüştür. Bu incelemelere dayanarak, Ali Ekber’in bu sülale döneminde Müslümanlık’ın Çin’de büyük etkisi olduğu konusundaki görüşlerinin gerçeğe uyduğu ve yazarın 1506’da Pekin’de bulunduğu kesin sayılmaktadır.
Ali Ekber, Gıyaseddin Nakkaş’ın seyahatnamesinden yararlandığı gibi, Çin’in kent yaşamına ilişkin bilgileri de eski yapıtlardan, örneğin 1447-1448’de bu ülkeyi dolaşan Süleyman Tacir’in seyahatnamesinden almıştır. Hıtâînâme’nin III. Murad döneminde yapılmış, ancak çevirmeninin kim olduğu bilinmeyen Tercüme-i Tarih-i Nevâdir-i Çin-i Maçin adlı eksik bir Türkçe çevirisi vardır.
Hıtânâme, 1516.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 5. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983