Kimdir

ALÎ BİN EBÎ TALHA KİMDİR? HAYATI VE ESERLERİ

Ebü’l-Hasen Alî b. Ebî Talha Salim el-Hâşimî,  meşhur bir zâttır. Cezîre’de doğmuş, Hıms’a intikâl etmiştir. Bu cihetle nisbetinde (Hımsî) de denir. Vefatı (143) târihine müsadiftir.

Mevki-i   İlmisi:

Alî b. Ebî Talha kudretli bir âlimdir, muhaddistir. Râşid İbn-i Sa’d el-Mukrî, Kaasım b. Muhammed’den Kur’an teallüm etmiş, birçok zevattan hadîs ahzeylemistir. Kendisinden de Dâvûd b. Ebî Hind, Muâviye b. Salih, Sevrî gibi zâtlar hadîs ahzeylemişlerdir.

Tefsirine gelince : Buna doğrudan doğruya İbn-i Abbâs Radiya’llâhu anhümâ’dan rivayet eder. Halbuki İbn-i Abbâs’dan tefsir istimâ1 etmiş olduğu sabit değildir. Bunu ya Mücâhidden veya Saîd b. Cübeyr’den dinlemiştir. Şu kadar var ki, aradaki bu vâsıtalar sika olduğundan bunların isimlerini tasrîh etmemesi rivayetinin ciyâdetine mâni değildir.

İmâm-ı Buharı, bu zâtın İbn-i Abbâs’dan Muâviye b. Salih tarikiyle vârid olan tefsirini çok kerre ismini zikretmeksizin yalnız  yahud diye tahrîc etmektedir. Alî b. Ebî Talha.[63]

Ayet-i celîlesinin sebeb-i nüzulünü İbn-i Abbâs’dan şöyle nakletmlştir: Müslü­manlar, Resûlu’llâh’a zahmet verecek derecede suallerini artırmışlardı -yâni, Resûl-i Ekrem’i sık sık ziyaret ederek gizli, husûsî ma’rûzatta bulunub duruyorlardı.   Cenâb-ı Allah ise Peygamberi hakkında tahfif murâd etti de,

Ayet-i kerîmesini indirdi. Bu âyet nazil olunca bâzı kimseler sabredib suâlden nefislerini men’ ettiler. Bundan son­ra da Allâhu Teâlâ :[64] âyet-i kerîmesini inzal buyurdu.

Maâl-i Şerifi : “Ey Mü’minler! Peygamberle gizlice, husûsî konuşmak istediğiniz zaman bu konuşmanızdan evvel -fukaraya- bir sadaka takdim edi­niz. Bu, sizin için hem bir hayırdır, hem de büyük bir nezâhettir. Fakat ve­recek sadaka bulamazsanız, şüphe yok ki Allah Gafûr’dur, Fahîm’dir. -Bun­dan dolayı sizi muâhaze etmez.-

Ya bu konuşmanızdan önce sadaka takdiminden korktunuz mu?. Madem ki yapmadınız, -sadaka vermediniz- Allah da size tevbe lütfetti. Artık nama­za devam ediniz, zekâtı veriniz ve Allah’a ve Resulüne itaat ediniz ki, Allah yaptıklarınıza habîrdir.”

Alî b. Ebî Talha, Âl-i Abbâs’ın Emevîler hakkında tatbik ettikleri imha siyâsetini terviç edercesine bâzı beyanâtta bulunmuş olduğundan dolayı ehl-i arasında muâhaze edilmiştir. Bu cihetle Ebû Dâvûd : demiştir. Yâni, fena fikirli idi. Kılıcı, siyâsette imha hareketini muvafık görüyordu.

Velhâsıl ; Alî b. Ebî Talha değerli, kudretli bir âlimdir. Rahmetu’llâhi aleyh.

Me’hazlar :   Kitâbü’l-Menkul, Tezkiretü’l-Huffâz,  EI-A’lâm.[65]

KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi