Edebiyat

Ali Behçet Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri

Ali Behçet Efendi.(1727-1822) Mutasavvıf, Nakşibendî ve Mevlevi şeyhi.

Yaşamı

Konya’da doğdu. Ulemâdan Ebûbekir Efendi’nin oğludur. Dedesi Hasan Efendi’den tahsil ve terbiye gördü. Karahisar’a (Afyon) giderek Divâne Mehmed Çelebi Dergâhı postnişini olan akraba­sı Alâeddin Çelebi’den Mesnevi, Meletûbât, Avârifü’l-ma’rârif gibi tasavvuf klasiklerini okudu. Daha sonra medrese tahsili yaptı ve kadı oldu. Çeşitli yerler­de ve bir müddet Ankara’da kadılık gö­revinde bulunduktan sonra istifa ede­rek tekrar Afyon’a gitti. Alâeddin Çelebi’ye intisap etti. çilesini tamamladı ve “Sikke” giydi. 1796’da, Bursa’da fa­aliyet gösteren Kadiri ve Nakşibendî şey­hi Abdülkâdir-i Geylânî soyundan Ker­küklü Seyyid Mehmed Emin Efendi’ye intisap ederek Nakşibendiyye, Kâdiriyye, Kübreviyye, Çiştiyye ve Şüttâriyye ta­rikatlarından icazet aldı. Şeyh Mehmed

Emin Efendi’nin müntesiplerinden olup Bursa’da sürgün hayatı yaşayan ve da­ha sonra affedilen Sadrazam Burdurlu Derviş Mehmed Paşa’nın tavsiyesiyle II. Mahmud tarafından İstanbul’a davet edildi ve III. Selim’in yaptırdığı Üsküdar’­daki Selimiye Nakşibendî Dergâhı şeyh­liğine tayin olundu (1816). Tasavvuf tari­hinde birbirine zıt temayüllere sahip Nakşibendiyye’den Müceddidiyye ile Mevle­viyye tarikatlarına mensup olmakla bir­likte Nakşibendî şeyhi olarak faaliyet gösterdi. II. Mahmud devrinin önemli devlet adamları, âlim ve aydınları katın­da büyük bir nüfuza sahip oldu. Ken­disine intisap eden Halet Efendi. Pertev Paşa. Kethüdâzâde Arif, Şeyhülislâm Turşucuzâde Ahmed Muhtar bunlar ara­sında sayılabilir.

XIX. yüzyılda Mevlevî-Nakşî yakınlaş­masında önemli bir yeri olan Şeyh Ali Behçet Efendi ölümüne kadar irşad fa­aliyetinde bulunarak taliplere tefsir, hadis, fıkıh. Mesnevi ve Mektûbât okut­tu. Sadece dört kişiye hilâfet verdi. Büyük oğlu yetişinceye ka­dar halife olarak yerine İbrahim Hayrânî Efendi’yi bıraktı. Kabri Selimiye Camii hazîresindedir.

Eserleri

Hüseyin Vassâf, Ali Behçet Efendi’nin Risâle-i Ubeydiyye-i Nakşibendiyye, Behcetü’s-sülük, Sırrü’l-mîâd, Terceme-i Hâl-i Rîcâl-i Çiştiyye, Risâle-i Haliyye ve Rûhâniyye, Divançe ve Varidât-ı Kalbiyye adlı eserleri olduğunu Kaydetmektedir. Bunlardan, Nakşiben-dlyye’nin sülük usulünden bahseden ve kendisinin Nakşibendî Mevlevî silsilesini veren Risâle-i Ubeydiyye-i Nakşibendiyye basılmıştır. Kendi el yazısıyla üç mektubu ve bir manzu­mesi İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ndedir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi