Alexandre Bertrand Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
BERTRAND, Alexandre (1795-1831)
Fransız doktor ve düşünür. Uyurgezerliği felsefe ve fizyoloji açısından incelemiştir.
Alexandre-Jacques François Bertrand Rennes’de doğdu ve orada öldü. 1814’te Politeknik Okulu’na girdi, bir yıl sonra politik nedenlerden ötürü öğrenimini bırakmak zorunda kaldı. 1819’da Paris Tıp Fakültesi’ne başladı ve doktor oldu. Le Globe dergisinin kurulmasında büyük yardımı olan Bertrand 5 yıl süreyle bu derginin bilim bölümünün redaktörlüğünü yaptı. Bu dergide dengesini yitirmiş olanlara ölüm cezası verilmemesi görüşünü içeren yazılar yazdı.
Bertrand, uzun süre üzerinde çalıştığı uyurgezerliği bağımsız bir bilim alanına yaymak istemişti. Bu düşünceyle Traite du Somnambıdisme (“Uyurgezerlik Üstüne Kitap”) adlı, bilginlerce tepki ile karşılanan, bir kitap yazmış, büyük ilgi toplamıştı.
Bertrand’a göre dört tür uyurgezerlik vardır:
Sağlıklı insanların uykularında görülen uyurgezerlik. Kimi hastalıkların belirtisi olarak ortaya çıkan uyurgezerlik. Manyetizmacıların oluşturduğu yapay uyurgezerlik ve aşırı bir ruh coşkunluğunun ürünü olan uyurgezerlik.
Onun kuramında biri içsel öteki dışsal olmak üzere iki tür yaşam vardır. Uyku durumunda dışsal yaşamın bir etkinliği yoktur. Buna karşılık içsel yaşamda sinir liflerinin kendiliğinden devinimleri nedeniyle düşler oluşur. Dışsal yaşam kasla ilgili devinimleri yapabiliyor ve kimi duyular da etkinliğini sürdürüyorsa uyurgezerlik ortaya çıkar. Uyurgezerliği oluşturan iki temel neden vardır. Biri beynin aşırı ölçüde irkilmesi, öteki de yaşamın iç organlara çekilmesidir. Yaşamın iç organlara çekilip yoğunlaşmasıyla, uyurgezer uyanıkken algılayamadığı bu organlarla ilgili verileri uykuda algılamaya başlar. Bu olay uyurgezerde birtakım önseziler oluşturur: Kendisiyle ilgili olayları önceden görme, başkalarının durumlarını önceden sezme gibi.
Beynin aşırı ölçüde irkilmesi ise başka nitelik taşıyan olayları ortaya çıkarır. Belleğin yetkinleşmesi, düşgücünün olağanüstü çalışması, uyanıkken unutma, birbiriyle ilgili olmayan düşüncelerin ortaya çıkışı, uyurgezerin kendi iç evreniyle ilgili olayları önceden seziş gücü başka kimselerde görülmeyen durumlardır.
Bertrand daha sonra bu düşüncelerini değiştirerek, uyurgezerliğin esirmenin bir türü olabileceğini ileri sürdü. Esirmeyi (extase) felsefe ve fizyoloji açısından inceleyerek bir kuram geliştirdi. Ona göre insan doğası esirmeden sonra moral olaylarının etkisiyle uyku ve uyanıklıktan değişik bir duruma girer. Bu durumda özel yetiler ortaya çıkar. Ona göre esirmenin başlıca nedeni aşırı bir ruh coşkunluğudur, ancak bilim bu konuyu bütün ayrıntılarıyla açıklayacak bir düzeye ulaşmamıştır.
Bilim tarihinde, Bertrand’a önem kazandıran başlıca olay “hipnotizma”yla ilgili konuları deney bilimlerinin ilgilenmesi gereken bir sorun durumuna getirmesidir. Onun çalışmalarından esinlenen kimi araştırıcılar sonradan bu konu üzerinde durmuş, geniş kapsamlı açıklamalar yapmışlardır.
• YAPITLAR (başlıca): Traite du Somnambulisme, 1823, (“Uyurgezerlik Üstüne Kitap”); Lettres sur la Physique, 1825, (“Fizik Üstüne Mektuplar”); Magnetisme Animal en France, Suivit des Considerations sur l’Apparition de l’Extase Dans les Traitements Magnetique, 1826, (“Dirimsel Magnetizmden Doğduğu Söylenen Etkilerin Nedenlerinden Biri Olarak Üzerinde Durulan Esirme”); Lettres sur les Revolutions du Globe, 1836, (6.s.),(“Dünyanın Dönüşümleri Üstüne Mektuplar”).
• KAYNAKLAR: G. C. Hempel, “General System Theory and the Unity of Science”, Human Biology, XXIII, 1951; P.B. Medawar, “Review of Problems of Life”, Mind, XLIII, 1954.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi