Akil Muhtar Özden Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ÖZDEN, Âkil Muhtar (1877-1949)

Türk hekim ve farmakoloji uzmanı. İç hastalıkları, koruyucu hekimlik ve halk sağlığı alanında çalışmış, anestezik maddeler üzerinde incelemeler yapmıştır.

1 Ekim 1877’de İstanbul’da doğdu, 12 Mart 1949’da aynı kentte öldü. Askeri Tıbbiye’nin üçüncü sınıfında öğrenciyken, II.Abdülhamid’in mutlakçı yönetiminden kaynaklanan siyasal nedenlerle, 1896’da İsviçre’ye kaçtı. 1897’de öğrenime başladığı Cenevre Tıp Fakültesi’nden 1902’de diplomasını aldı ve ertesi yıl, aynı fakültede iç hastalıkları, farmakodinami ve halk sağlığı asistanı olarak çalışmaya başladı. 1907’de farmakodinami doçentliğine getirilen ve anes-tezik maddeler üzerindeki çalışmalarıyla dikkati çeken Özden, 1908’de II.Meşrutiyet’in ilanı üzerine Türkiye’de göreve çağrılarak, askeri ve sivil tıp okullarının birleştirilmesiyle kurulan Tıp Fakültesi’nde önce halk sağlığı profesörlüğüne, 1910’da da tedavi kliniği ve farmakodinami profesörlüğüne atandı. 1933 Üniversite Reformu sırasında ordinaryüs profesörlüğe yükseltilen ve 1944’te öğretim görevinden emekliye ayrılan Özden 1946’da 8.dönem İstanbul milletvekili olarak TBMM’ye katıldı.

Ağabeyi Celâl Muhtar Özden (1866-1947) de, özellikle deri hastalıkları ve frengi konusundaki çalışmalarıyla tanınmış bir hekimdir. 1887’de Askeri Tıbbiye’yi bitirdikten sonra, uzmanlık öğrenimi için Paris’e gönderilen ve Pasteur Enstitüsü’nde araştırmalar yapan Celâl Muhtar Özden, yurda dönüşünde Askeri Tıbbiye’de deri hastalıkları profesörlüğüne atanmış, II.Abdülhamid’in saray hekimliğini ve uzun yıllar Kızılay’ın genel müfettişliğini yapmıştır.

Âkil Muhtar’ın en önemli çalışması, Cenevre Üniversitesi’ndeki doçentlik yıllarında, yerel (lokal) anestezi maddelerinin hayvanlar üzerindeki etkilerini belirleyen bir yöntem bulması ve kedilerde ciddi sinir sistemi bozukluklarına yol açan morfin ve türevlerinin insanlardaki etkilerini, özelikle alışkanlık yarattığını göstermesidir. Türkiye’de farmakodinaminin ve deneysel tedavinin öncüsü olan Özden, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ilk farmakodinami labora-tuvarını ve enstitüsünü kurmuş, tıp tarihi ve deontoloji derslerini ilk kez eğitim programına alarak Os-manlı ve Türk tıp tarihinin bilimsel inceleme konusu olmasını sağlamıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Fenn-i Tedavi ve Tesirât-ı Edviye Dersleri, 1927; Verem Tedavisi, 1927; Tıp Müfredatı, Farmakodinami ve Tedavi Dersleri, 1935; ilim Bakımından Ahlâk, 1942.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi