Akif Paşa (Bozoklu) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

AKİF PAŞA [ Bozoklu] (1787-1845)

Osmanlı devlet adamı, yazar. Resmi ve özel yazışmalarda denediği yeni dil ve üslupla Tanzimat nesrinin öncülerinden sayılmıştır.
21 Aralık 1787’de Bozok’ta (Yozgat) doğdu. Kadı Ayıntabizade Mehmed Efendi’nin oğludur. 1793’te babası ile birlikte Hicaz’a gitti. Dönüşünde Yozgatlı bilginlerden öğrenim gördü. Yozgat ayanından Çapanzade Süleyman Bey’in kâtibi oldu. İstanbul’a geldi, amcası Reisülküttab Mustafa Mazhar Efendi’nin yardımı ile 1814’te Divan-ı Hümayun kalemine girdi. Başarısından ötürü hızla yükselerek 1825’te amedci, 1827’de beylikçi ve 1832’de reisülküttab oldu.

Sadaret Kethüdalığı Mülkiye Nezareti’ne, Rei-sülküttablık da Hariciye Nezareti’ne çevrilince, Akif Paşa 1835’te vezirlik rütbesi ama efendi ünvam ile ilk hariciye nazırı oldu. 1836’da İngiliz uyruklu gazeteci Churchill Kadıköy’de avlanırken bir çocuğu yarala-Akif Paşa Churchill’i tutuklattı. Bunun üzerine
İngiliz baskısıyla görevinden alındı. Çok geçmeden, aleyhine çalışmış olan Mülkiye nazırı Pertev Paşa ile damadı Vassaf Efendi de görevlerinden alınarak Edirne’ye sürüldüler (1837). Yerine Akif Paşa getirildi. Mülkiye Nezareti’nin ismini Dahiliye Nezareti’ne çevirdi. Altı ay sonra Mustafa Reşid Paşa’nm etkisi ile ve hastalığı neden gösterilerek görevinden alındı.

1839’da, Kocaeli mutassarrıflığma atandı. Halkın şikâyeti üzerine rütbesi indirilip Edirne’ye sürüldü ve mahkemeye verildi (1840). Şehzade Abdülhamid’in doğumu için yazdığı ve Abdülmecid’e sunduğu manzume üzerine bağışlandı. İstanbul’a döndü. Hacca gitti. Dönüşünde 12 Mart 1845’de İskenderiye’de öldü.

Akif Paşa, Tabsıra adlı ünlü yapıtını Pertev Paşa’yı gözden düşürmek için yazmıştır. Ebüzziya Tevfik, Tabsıra’yı yeni nesrin öncülerinden biri olarak anar. Devrinde ilgiyi çekmiş, beş kez basılmıştır. İlk baskısında tarih yoktur. Ayrıca Arthur Alric tarafından Un Diplomate Ottoman adıyla Fransızca’ ya da çevrilmiştir (1892). Miinşeat-ı el-Hac Akif Efendi adlı yapıtı, resmi yazışmalarım ve bazı şiirlerini kapsar. Bunlar, Mabeyn’e yazdıkları, başkasının ağzından yazdıkları ve ilgi ve bağlılığım göstermek için bazı şahıslara yazdığı mektuplardan örneklerdir. Eser-ı Akif Paşa adlı ve torunu Akif Bey tarafından bastırılan yapıtının başında Akif Paşa’nın kısa bir yaşamöyküsü yer alır. Yapıt, mektuplarından örnekleri içerir. Muharrerat-ı Hususiye-i Akif Paşa ise sürgünde bulunduğu yerlerden ailesine yazdığı mektupları kapsar. Risaletü’l-Firasiye ve’s-Siyasiye, bazı eklerle Arapça’dan çevirdiği bir yapıttır.

Tanzimat’tan sonra resmi ve özel yazışmalarda yeni bir dil ve üslup deneyenlerin başında Akif ve Pertev paşalar gelir. Bunlar kendi daireleri ve yetiştirdikleri kişilerle bir okul oluşturmuşlardır.

•    YAPITLAR: Tabsıra, (ö.s.), ty; Münşeat-ı el-Hac Akif Efendi, 1843; Eser-i Akif Paşa, (ö.s.), 1873; Muharrerat-ı Hususiye-i Akif Paşa, (ö.s.), 1883; Risaletü’l-Firasiye ve’s-Siyasiye (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Arapça Yazmalar, No: 1223).

•    KAYNAKLAR: Ebüzziya Tevfik, Numune-i Edebiyat-ı Osmaniye, 1911; M.K.İnal, Son Asır Türk Şairleri, 1969; A.H.Tanpınar, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 1982.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi