Akiba ben Yasef –  (Akiba ben Joseph)

(40-135)

Yahudi tanrıbilimci. Kabalacılık’ın kurucusudur. Filistin’de doğdu. Yaşamı konusunda kesin bilgi olmadığı gibi kaynaklar da birbirini tutmamaktadır. Ölümünden kısa bir süre sonra halk masallarının kahramanı olmuştur. Kimi söylentilere göre eğitimine orta yaştayken başlamış, hocasının kızı olan karısı Raşel 12 yıl süren eğitimi boyunca ona her bakımdan yardımcı olmuştur.

Tel Aviv’in yakınında Bene Berag’da kurduğu okulla kendinden sonra gelen bilginlere öncülük etti. Bilim çalışmaları yanında dönemin olaylarına da ilgi duyarak arkadaşlarıyla Roma’ya gitti; suçlu sayılan Yahudiler’e yapılacak işkenceleri engellemek için yollar aradı. Daha sonra Romalılar’a karşı savaşan dindaşlarına yardım toplamak için Anadolu ve Mısır’a gitti. Yandaşları yenilince korkunç işkencelerle öldürüldü.

Akiba, felsefeye Tevrat’ı, İbrani inançlarını yorumlayarak girdi. Düşüncesinin temelini evrenin
yaratılışı, Tanrı’nın “ışık”ı ve harflerin gizemi oluşturur. Derin etkisi altında kaldığı öğretmeni Nahûm’un Tevrat’a uyguladığı yorumlama yönetimini geliştirdi; felsefe sorunlarının çözümünde kullandı. Akiba’ya göre Tanrı yaratıcı, yüce, önsüz-sonsuz bir güçtür. Evreni ve onu dolduran bütün varlık türlerini kendi özünde biçimlenen bir taslağa göre yaratmıştır. Evren ile İbrani dilinin yirmi iki harfi Tanrı’nın “ışık”ında, en yüksek aşamada, dorukta vardı. Tanrı bunları, belli aşamalara göre görünüş alanına çıkarak varlık biçimine dönüştürdü. Bu yaratma eyleminin başlangıcında, ibrani dilinin yirmi iki harfi, tek tek Tanrı katına çıkarak, “oluş” olayının kendisiyle başlamasını diledi. Tanrı yirmi iki harfin dileklerini dinledikten sonra “yaratma” eylemini “mutluluk”, “mutlu kılmak” sözcüğünün baş harfi olan “Beth” ile başlattı. Böylece yaratma eylemiyle mutluluk, mutlu kılmak sözcükleri özdeş oldu. Yaratmak mutluluktur, onun özünde kötülük, kötü diye yorumlanabilecek bir durum yoktur.

Harfler, içerdikleri gizli anlamlarla varlık türlerinin özünü, gerçeğini dile getirir. Bir kimsenin tanrısal gerçeği, varlığın yaratılışın anlamını kavrayabilmesi için harflerin özünde saklı gizemi bulması, bilmesi gerekir. Akiba’nın, yaşadığı dönemde olduğu gibi, ölümünden sonra da etkisi sürmüş ve çok geniş bir alana yayılmıştır. Harflerin gizemlerini yorumlamaya dayanan, kabala adı verilen öğretisi kısa sürede
bir düşünce akımına, inanç çığırma dönüşmüştür. Özellikle, İslam ülkelerinde hızla yayılan, harflerin yorumundan kaynaklanan Hurûfilik, kabaladan etkilenmiştir. Günümüze kalan yapıtlarına sayısız yorum ve açıklamalar eklenerek geliştirilmiş ve genişletilmiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi