Edebi Şahsiyetler

Ahmet İhsan Tokgöz Kimdir, Biyografisi, Eserleri, Edebi Kişiliği, Hakkında Bilgi

Ahmet İhsan TOKGÖZ Yazar, yayımcı, siyaset ve devlet adamı (Erzurum 1868-İstanbul 1942).

Uzun yıllar yayımladığı Serveti Fünun dergisiyle türk edebiyat tarihinde çığır açan Ahmet İhsan, ilk ve ortaöğrenimini İşkodra ve Şam’da tamamlamış, Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten (1887) sonra bir süre Hariciye Nezareti Tercüme Kalemi’nde çalışmıştı. Ancak, gazetecilik ve matbaa kurma tutkusuyle kısa bir süre sonra memuriyetten ayrılan Ahmet İhsan, önce Şafak, andından da Ümran (1889) dergilerini çıkardı. 1890’da Alem Matbaası’nı kurdu ve bir yıl sonra da Serveti Fünun dergisini yayımlamağa başladı (1891). Çok geçmeden Edebiyatı Cedide (Serveti Fünun), daha sonra da Fecri Âti temsilcilerinin toplantı yeri haline gelen dergi Abdülhamid devrinde bir-iki kere kapatılmış, mütareke yıllarında da İtilâf Devletleri tarafından bir buçuk yıl kadar yayımına ara verilmişti. Dil Devrimi’nden sonra adı Uyanış’a. çevrildi.

Ahmet İhsan Bey, 1909-1917 yıllarında Yüksek Ticaret Mektebi’nde iktisadi coğrafya hocalığı yapmış, bir süre de İstanbul Belediyesi Beyoğlu Şube müdürlüğünde bulunmuştu (1911-1913). Mütareke yıllarında Piyer Loti Cemiyeti’ni kurdu ve başkanlığını yaptı. Değirmendere’de Milli Mücadele kahramanlarından Hacim Mu-hiddin (Çarıklı) ile anlaşarak millî harekete katıldı, daha sonra Avrupa’ya kaçarak Almanya ve Avusturya’da Haber Ajansı’nı açtı ve Milli Mücadele’nin gelişmelerini yabancı basında duyurdu. Lozan Konferansı’nda Türk Matbuat Bürosu müdürüydü; konferans çalışmaları tamamlanınca İstanbul’a döndü. 1931 seçimlerinde Ordu’dan milletvekili seçilerek siyasî hayata atılan A. İ. Tokgöz ölümüne kadar milletvekilliğini korumuş, bu arada Uyanış’ın yayımını da sürdürmüştü.

Matbuat delegesi olarak çeşitli dönemlerde yurt içinde ve yurt dışında geziler yapan Tokgöz, Avrupa’ya yaptığı ilk gezisindeki izlenimlerini Avrupa’da gördüklerim (1891) adlı eserinde topladı. Bunun yanı sıra Alphonse Daudet, Paul Bourget, Alexandre Dumas Fils gibi birçok tanınmış fransız yazarın eserlerini yalın bir dille Türkçeye aktarmış, özellikle Jules Verne’nin gezi ve kurgu-bilim türündeki romanlarını türk okuyucusuna ilk olarak o tanıtmıştı. Ayrıca Hâver (milli roman), Ülfet (1893), I. Dünya Savaşı’nda İstanbul’a göç eden Beyaz Ruslar’ı ele aldığı Haraşo adlı telif romanları; fotoğrafçılık (Nev usûl fotoğraf, 1890) ve iktisada (ilmi serveti milel, 1892) ilişkin çevirileri, iki cilt halinde yayımlanan ve basın hayatımızın önemli bir devresini içine alan Matbuat hatıralarım (1930) adlı anı türünde eseri, Serveti Fünun dergisinin Musavver nevsali Serveti Fünun adiyle yayımladığı yıllıkları (1895-1898) ile yurt içi gezilerine ait kitap halinde toplanmamış birçok yazısı vardır.