Ahmedî kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Ahmedî kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: ( ? -1412) Osmanlı Divan şairi. İlk manzum Türkçe İskendername’yi yazmıştır. Yapıtlarında Ahmedî mahlasını kullanan şairin adı eski kaynaklarda değişik biçimlerde geçmektedir. Benimsenmiş adı Taceddin İbrahim b. Hızır’dır. Ahmedî’nin doğduğu yıl ve nereli olduğu da kesin değildir. Kaynakların verdiği bilgiler çelişkili olup, Sivaslı ya da Germiyanlı (Kütahya) olduğu sanılmaktadır.
İlköğrenimini nerede yaptığı belli değildir. Daha sonra Mısır’a gitti, orada Şeyh Ekmeleddin’den ders aldı. Anadolu’dan gelen Hacı Paşa ve Molla Fenarî ile arkadaş oldu. Mısır dönüşünde Germıyan Beyi Süley-manşah’ın yanına gitti. Aydınoğulları’nın sarayında da bulundu. Süleymanşah’ın ölümünden sonra (1388), I. Mehmed’in yanına kapılandı. Divan kâtipliği göreviyle gönderildiği Amasya’da öldü.
Anadolu Türkçesi’yle yazılmış Divan’ı en hacimli nüshasına göre 8506 beyittir. İskendername’si, Türk edebiyatında yazılmış ilk manzum İskender hikâyesidir. Bu mesnevi, Ahmedî’den önce manzum olarak üç İranlı şair Firdevsî, Nizamî ve Emir Husrev-i Dehlevî tarafından yazılmıştır. Yapıt Süleymanşah’a sunulmuştur. 8754 beyitten oluşmaktadır. İskendername, Makendonyalı Filip’in oğlu İskender’ in Doğu edebiyatında efsaneleşmiş hayatını anlatır. Bunun yanında din, tasavvuf, ahlak, tarih, coğrafya, felsefe, astronomi, tıp, siyaset ve başka konuların da işlendiği öğretici nitelikte bir yapıttır. Yapıtın içinde ayrıca Mevlid ve manzum Dâsitan-ı Tevârih-i Mü-lûk-i Al-i Osman adlı Osmanlı tarihi de yer alır. Ertuğrul Gazi’den Emir Süleyman’a kadar geçen bazı olayların özetidir. Bilinen ilk manzum Osmanlı tarihidir. Cemşid ü Hurşid adlı yapıtını, İran şairlerinden Selman-ı Sâveci’nin aynı adlı mesnevisini Türkçe’ye çevirerek hazırlamaya başlamış ancak yaptığı eklemelerle yeni bir mesnevi ortaya çıkarmıştır. Konusu Çin Fağfuru’nun oğlu Cemşid ile Rum Kayzeri’nin kızı Hurşid arasında geçen aşk hikâyesidir. TervibüT-Frvâh, tıpla ilgili bir mesnevidir. Bedâyiü’s-Sibr ve Sanayıü’ş-Şi’r, edebi sanatlarla ilgili bir yapıttır; Reşideddin-i Vatvât’ın Hadâyıku’s-Sıbr adlı yapıtının değişik bir biçimidir. Mirkatü’l-Edeb, Arapça Farsça manzum bir sözlüktür. Esrârnâme, İranlı şair Ferideddin Attar’ın aynı adlı yapıtının Türkçe çevirisidir. Ahmedî’ye ait olduğu tartışmalıdır. Mizanü’l-Edeb ve Miyarü’l-Fdeb, Arapça ve Farsça’ nın grameri ile ilgili iki kasidedir. Kaside-i Sarsarı Şerbi, kaynaklarda adı geçtiği halde ele geçmemiş bir yapıttır.
Ahmedî, Anadolu’da klasik Türk şiirinin kurucusu sayılır. Şiirlerini akıcı bir dille, özgün buluşlarla yazmıştır. Dili düzgün, üslubu konularının gereğine göre çeşitlidir. Tasvirleri renkli ve canlıdır. Anlamsız sözlerle vezin doldurmaya çalışmamıştır. Gereksiz imaleler azdır. Divan’ı, İskendername’sinden üstün olan Ahmedî’nin şiirlerinde az da olsa tasavvuf simgelerine rastlanır.
YAPITLAR:
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 2. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983