Ahmed Rifai (Seyyid) Kimdir, Hayatı, Düşünceleri, Hakkında Bilgi
AHMED RİFAÎ [Seyyid] (1118-1183)
Arap mutasavvıf. Rifaî tarikatının kurucusudur.
Basra yöresinde Karyat Haşan köyünde doğmuş, Vasit yakınlarında Umm Abida’da ölmüştür. Yaşamı konusunda kaynaklar birbirinden farklı bilgi vermekte söylencelerle gerçekler karışmaktadır. Kimi kaynaklar gerçek adının Ahmed b. Ali Ebuabbas olduğunu, kimi kaynaklar da “seyyid” sanını taşıdığına göre peygamber soyundan geldiğini ileri sürer. Olaya daha etkili bir içerik kazandırmak için Rifaî’nin Medine’ye peygamberin mezarını görmeye gittiğinde peygamberin. sağ elini sandukasından dışarı uzatıp Rifaî’ye öptürdüğünü yazanlar bile vardır.
Ahmed Rifaî, medrese öğrenimi görmüş, İslam bilimleri okumuş, özellikle Basralı Şafiî bilgini Ebul-fazl Ali el-Vasiti’den tasavvuf bilgisi edinmiştir. Bir süre içine kapalı yaşamış, o dönemde Irak yörelerinin ünlü şeyhleriyle ilişkiler kurmuş, daha önce kurulmuş tarikatları incelemiş, sonra şeriat kurallarından kaynaklanan tarikatını kurma çalışmalarına koyulmuştur. Bir söylentiye göre, kendisine, Rifaîlik’le ilgili ilk bilgileri veren, yörenin etkili bir şeyhi olan, dayısı Mansur’dur. Bu söylentilerin gelişigüzel olmadığı, tarikatçılıkta çok yaygın bir gelenek olduğu, tarikata ve kurucusuna olağanüstü bir etki kazandırma, tarikata da yayılma olanağı sağlama amacı güttüğü bilinmektedir.
Ahmed Rifaî, dayısı Mansur’dan “hırka” giydikten sonra, dayısının da etkisiyle, geniş bir ün sağladı, çevresinde toplananların sayısı günden güne arttı. Düzenlediği özel toplantılarda, çevresini saranlara düşüncelerini aşıladı. Kuran’dan, hadislerden kaynaklanan yeni bir kurum oluşturmanın gereğini savundu.
Kısa zamanda dayısının da yardımlarıyla, “Rifaîye/Rifaîlik” adıyla bilinen tarikat kuruldu. Ahmed Rifaî’ nin kovu Sünnî bir çevrede yetişmesine karşılık, kurduğu tarikatta ateşin önemli bir yeri olması, az da olsa, eski İran çoktanrıcılığmdan, özellikle Zerdüşt inançlarından etkilendiğini göstermektedir. Öte yandan İlk Çağ Anadolu dinlerinde de ateş kutsal bir varlık sayılır.
Ahmed Rifaî adını, sanını kurduğu tarikata borçludur. Bu tarikat dışında bilim ürünü olarak yazılı yapıt bıraktığını söyleyen kaynaklar varsa da kesin kanıt yoktur. Tarikatın uygulamalarından anlaşıldığına göre kurucusu Ahmed Rifaî, kişinin eğitilmesinde toplumdan uzaklaşmayı, içekapamşı, bütün duyu etkilerinden sıyrılmayı başlıca yöntem olarak görmüştür. Bu yöntem yeni değildir; Sünnîlik’ten kaynaklanan bütün İslam tarikatlarında olduğu gibi, çoktanrıcı inançlara bağlı eski Iran ve Hint dinlerinde de vardır. Hint dinlerinde Buda’nm yücelişi, ölümsüzlüğe ulaşması toplumdan çekilip içekapamşla, duyulur evrenin etkilerinden kurtulmaya çalışmakla sağlanır.