Edebi Şahsiyetler

Ahmed Cavid Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Ahmed Câvid (ö. 1803) Osmanlı tarihçisi.

İstanbul’da doğdu. Tımarlı sipahiler­den Mustafa adlı bir süvari alay beyinin oğludur. 1787 yılında Hazîne-i Hümâ­yun hizmetkârı olarak saraya girdi. Ka­biliyeti sayesinde kısa bir süre sonra Has Odaya alındı ve 1803’te “Hâcelik” rütbesiyle şehremini oldu. Bu görev­de iken öldü: mezarı Beşiktaş’ta Yahya Efendi Dergâhı hazîresindedir.

Sarayda bulunduğu sırada III. Selim tarafından önemli olayları kronolojik olarak yazmakla görevlendirilen Ahmed Câvid, 1204 Ramazanında (Mayıs 1790 ortaları) başlayıp 1205 Cemâziyelevveline (1791 yılı başları) kadar gelen yıl­lık tarzında bir eser kaleme almış ve bu sebeple sarayda kendisine “Vak’anüvîs-i Enderun” denilmiştir. Hadîka-i Veka’yi adıyla bilinen bu eserin birçok yaz­ması olup bir nüsfiası İstanbul Üniver­sitesi Kütüphanesi’ndedir. Müellifin önsözde belirttiği gibi, ese­rin başlıca kaynaklan III. Selim’in hatt-ı hümâyunları, İslâm ülkelerinden gelen mektuplar ve öteki bazı resmî kayıtlar­dır. Ahmed Câvid’in tarihe dair bazı ya­zılarını ihtiva eden iki ciltlik bir eseri da­ha vardır. Müntehaböt-ı Câvid Bey ve­ya Târih-i Câvid Ahmed Bey adıyla bi­linen bu eserin birinci cildi 1035-1188 (1626-1774), ikinci cildi ise 1188-1197 (1774-1782) yıllan arasındaki olayları ihtiva eder. Müellif bu eserini Kâtip Çe­lebi, Naîmâ, Fındıklılı Mehmed Ağa. Çelebizâde Âsim, Enverî, Vâsıf, Ahmed Resmî ve Edîb efendilerin tarihleri ile Vasıfın İspanya sefaretine gitmesi sı­rasında onun yerine vekâlet eden Teşrifâtî Hasan Efendi’nin Ceride’sinden faydalanarak, son kısımlarını ise bizzat kendi gözlemlerine dayanarak kaleme almıştır. III. Selime sunulan ve son kı­sımları birinci elden tarih kaynağı oldu­ğu için ayrı bir değer taşıyan bu eser Cevdet Paşa’nın kaynaklan arasındadır. İki nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ndedir. Ahmed Câvid, Osmanzâde Tâib’in Hadîkatü’I-vüzerâ’sına Dilâver Ağazâde Ömer Efen­di tarafından yapılmış olan zeylin de­vamı olarak Verd-i Mutana adıyla bir başka zeyil de kaleme almıştır. Râgıb Mehmed Paşa ile Yûsuf Ziya Paşa ara­sındaki veziriazamların (I757’den 1798’e kadar) biyografilerini ihtiva eden bu eser İstanbul’da yayımlanmış (1271), daha sonra da bunun tıpkıbasımı yapılmıştır. (Freibure 1969).

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi