Ahmed Cahidi (Sultan) Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Câhidî Ahmed Efendi, (ö. 1070/1659-60) Halvetiyye-Uşşâkıyye tarikatının Câhidiyye kolunun kurucusu, mutasavvıf-şair.

Edirne’de doğdu. Hayatı hakkında ye­terli bilgi yoktur. Asıl adı Ahmed, mah­lası Câhidî’dir. Kitâbü’n-Nasîha adlı eserinden Rumelili bir aileden geldiği ve babasının adının Muhammed olduğu anlaşılmaktadır. Kaynakların tasavvufa intisabından sonraki dönemine ilişkin verdiği bilgiler çelişkilidir. Sâdık Vicdanî onu Eğrikapı Savaklar Dergâhı şeyhi ve Uşşâkıyye’nin Cemâliyye şubesinin ku­rucusu Cemâleddin Edirnevî’nin müridi olarak göstermişse de bu bilgi doğru değildir. Zi­ra Câhidî 1070’te (1659-60), Cemâled­din ise 1164’te (1751) vefat etmiştir. Bu yanlışlık sonraki yayınlarda da sürdürül­müştür. Öte yandan Hüseyin Vassâf ve Sadeddin Nüzhet Ergun, Ayvansarâyi’nin tek nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde iken bugün kaybolan Tercüme-i Meşâyih adlı eserine dayana­rak Câhidî’nin Bosnalı Şeyh Hasan Kâimî Efendi’ye (ö 1091 /1680) intisap et­tiğini ve ondan hilâfet aldığını söylerler. Câhidfden yirmi yıl sonra vefat eden Kâimî, Öziçeli Muslihuddin Efendi’nin (o. 1052,’1642) müridi olup onun da şeyhi Sofyalı Bâlî Efendi’dir. Kaynaklarda Kâimi’nin Uşşâki olduğunu gösteren bir işa­ret bulunmadığına göre onun Câhidî’nin şeyhi olması şüphelidir.

Câhidî Ahmed Efendi muhtemelen Edirne’de bir Halvetî-Uşşâki şeyhinden hilâfet aldıktan sonra Çanakkale’ye gi­derek Kilitbahir’de kurduğu tekkesinde irşad faaliyetinde bulunmuştur. Ölümü­ne “istirahat” (1070) kelimesi tarih dü­şürülmüştür. Halk arasında yanlışlıkla “Canide Sultan” diye anılan Câhidî’nin türbesi Çanakkale’nin Önemli ziyaret yer­lerinden olup yine aynı adla anılan mes­cidin ön tarafında yer almaktadır.

Câhidî Ahmed Efendi’ye nisbet edilen Câhidiyye tarikatı, şeyhin vefatından son­ra oğlu Abdüllatif Efendi tarafından sür­dürülmüştür. Tarikatın XVIII. yüzyılda Ça­nakkale, Bursa ve Edirne çevresinde hay­li yaygın olduğu, ancak İstanbul’a ulaşa­madığı anlaşılmaktadır. Halifelerinden Musühuddin Karamanı,. Uşşâkıyye’nin Muslihiyye şubesinin kurucusudur. Bir başka halifesi olan Şeyh Ali Efendi’nin müridi Bursalı Şeyh Muhyiddin Efendi (ö. 1091 1680), Câhi­diyye tarikatını Bursa’da kurduğu Üçkozlar Dergâhı’nda temsil etmiş, bu dergâh son dönemlere kadar faaliyetini sürdürmüştür.

Hüseyin Vassâf’ın. Çanakkale’de uzun yıllar Kılâ’ı Müstahkeme teşkilâtında görev yapan Seyyid Paşa’dan aktardığı tarikatla ilgili bilgilere göre Câhidiyye mensupları XIX. yüzyılın başlarından iti­baren Câhidî’nin takip ettiği Sünnî çizgiden uzaklaşarak Bektaşîleşmişler ve sayıları giderek azalmıştır. XX. yüzyılın başlarında Câhidiyye’nin tamamen or­tadan kalktığı anlaşılmaktadır.