Ahbaru Kudatı Mısr Kitabı, Yazarı, Muhtevası, Hakkında Bilgi

AHBARU KUDATI MISR
 
Ebû Ömer Muhammed b. Yûsuf el-Kindî’nin (0.350/961) Mısır kadılarına dair eseri. Kitâbü’l-Kudât veya kısaca el-Kudât diye de anılan ve kronolojik sıraya göre düzenlenmiş olan eserde 23-246 (643-860) yılları arasında tayin edilen kadılar ele alınmış, Kays b. Ebü’l-Âs’tan Bekkâr b. Kuteybe’ye kadar kırk dört kadı hak­kında bilgi verilmiştir. Kitapta kadıla­rın tayin ve görevden ayrılış tarihleri, ki­min tarafından tayin edildikleri, ne ka­dar maaş aldıkları gibi hususlar yanın­da genellikle bu kadılarla ilgili şahsî bilgiler de yer almaktadır. Ayrıca, yer yer uzun olmak üzere, verdikleri bazı önemli kararlar ve yaptıkları kazâf uygulamala­rın da zikredilmesi esere ayrı bir değer kazandırmaktadır. Kitap o dönemin top­lum yapısı, bazı müesseselerin gelişme­si ve İslâm adliye tarihi konusunda son derece kıymetli bilgiler ihtiva etmekte­dir. Bu bilgilerin râvi zinciriyle (isnad) zikredilmiş olması da ayrı bir önem arzetmektedir.

İlk defa Richard J. H. Gottheil’in neş­rettiği eser, daha sonra Rhuvon Guest tarafından, British Museum’da bulunan ve 624 (1227) yılında istinsah edilen nüshası esas alınarak Kindînin Kitabü’1-Ümerâ (el-Vülât) adlı eseriyle birlikte yayım­lanmıştır. Bu eserle birlikte, yazma nüshasına ekli iki zeyil de basılmıştır. Bunlardan ilki Ebü’l-Hasan Ahmed b. Abdurrahman b. Bürd’e ait olup 246-366 (860-977) senelerini, müellifi belli olmayan ikinci zeyil ise 347-424 (959-1033) yıllarını içine almaktadır. Ancak bu iki zeyil, kronolojik kısa bilgiler dı­şında tarihî değeri olan herhangi bir bilgi ihtiva etmemektedir. Nitekim Kin-dfye ait olup kırk dört kadı hakkında bilgi veren asıl kısım 176 sayfa (300-476) iken yirmi dört kadıya yer verilen birinci zeyil on sekiz (477-494). dokuz kadıdan bahseden ikinci zeyil de yedi sayfadır (494-500). Naşir esere yazdığı etli dört sayfalık bir giriş yanında, ese-rjn sonuna İbn Hacer’in Refcu’l-isr can kudâti Mışr adlı eserinden alınan ve 237-419 (851-1028) yılları arasında gö­rev yapan kırk dört kadı hakkında ilâ­ve bilgiler ihtiva eden bir bölüm daha eklemiştir. Bu neşrin daha sonra ofset baskısı da yapılmıştır. R. Guest neşrinde, eserin 302-306 sayfa­ları arasında bazı takdim-tehirler mey­dana gelmiş ve burada biyografileri ve­rilen üç kadıyla ilgili bilgiler birbirine ka­rışmıştır.

İbn Hatlikân, İbn Zûlâk’ın biyografi­sini verirken, do­layısıyla KindFden de söz ederek onun eserini 246 (860) yılına kadar getirdi­ğini söyler. Bu bilgi, R. Guest tarafın­dan yapılan neşrin tam olduğu husu­sunda önemli bir İşaret sayılmakla bir­likte, Kindrnin eserini kendi zamanına kadar tamamlamış olması da muhte­meldir. Diğer taraftan kaynaklar İbn Zûlâk’ın Bekkâr b. Kuteybe’den başlayıp Muhammed b. Nu’mân’a kadar getirdi­ği (246-386/860-996) bir zeylinden bah­sediyorlarsa da bu eser günümüze ka­dar ulaşmamıştır.

Kindrnin eserinin büyük bir kısmı İbn Hacer’in Ref’u’1-işr adh kitabında aynen yer almış olup bunun Yûsuf b. Şahin ta­rafından en-Nücûmü’z-zâhire bi-telhîsi ahbâri kudâti Mışr ve’1-Kahire adıyla yapılan muhtasarı ela bir bakıma Kindrnin ese­rinin gözden geçirilmiş ve önemsiz de­recede kısaltılmış bir nüshası mahiye­tindedir.