Agehi Mansur Çelebi Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
ÂGEHİ MANSUR ÇELEBİ ( ? -1577)
Osmanlı Divan şairi. Divan şiirinde gemicilik deyimlerini ilk kez geniş biçimde kullanarak bir çeşit yenilik getirmiştir.
Vardar Yenicesi’nde doğdu. Medrese öğrenimi gördü. Tarihçi Âli’ye göre, Gelibolu’da müderrislik etti. Bir süre Haslar kadılığında bulundu. Bu görevden ayrıldıktan kısa bir süre sonra İstanbul’da öldü.
1567’de bitirdiği, Fetihnâme-i Kal’a-i Sigetvar adlı yapıtı, Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferi sırasında Sigetvar Kalesi’nin fethini anlatır. Yapıtın başka bir adı da Tarih-i Gazavat-ı Sigetvar’Air. Seferin nedenleri ile Kanuni’nin ölümüne kadar geçen olayları kapsar. Agehi az yazmış bir şairdir; elimizde tam bir divanı yoktur. Çeşitli şiir mecmualarında şiirlerine rastlanır. Genç yaşta Piyale Paşa ile sefere çıkan Agehi, gemicilik deyimleri ile dolu ünlü kasidesini Kanuni’ye sunmuştur. 16. yy Divan şiirinde pek kaba sayılan gemicilik deyimlerini ilk kez geniş biçimde işleyerek bir akım yarattı. Kasidenin birçok yerinde firkata (firkat), alavand (levend), kadr (kadırga) gibi söz oyunları ile pusula, forsa, paçariz (gemi halatı), manca (yemek), volta urur (geminin rüzgâra karşı gidebilmesi için zikzak yapması) gibi gemicilik deyimleri kullandı. Ayrı bir renk taşıyan bu kasidede açıkça görülen nokta, şairin Divan şiirinin klasik yapısını bozmadan, gemicilik deyimlerini yeni birer mazmun olarak zarif biçimde ve ustalıkla kullanmış olduğudur. Agehi’nin bu kasidesi Molla Mehmed ve Za’fî Dede gibi şairlerce tahmis edilmiş ve nazireler yazılmıştır.
• YAPITLAR: Fetihnâme-i Kal’a-i Sigetvar, (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, No: 3884).
• KAYNAKLAR: F. Babinger, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, 1982; A.S.Levend,Gazavatnameler ve’Mihal-oğlu Ali Bey’in Gazavatnamesi, 1956; A. Tietze, “XVI. Asır Türk Şiirinde Gemici Dili”, Türkiyat Mecmuası, IX, 1946-1951; H.G. Yurtaydın, “Sigetvarnameler”, ilahiyat Fakültesi Dergisi, II-III, 1952.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi