Edebi Şahsiyetler

Agah Sırrı Levent Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Agâh Sırrı Levend. Edebiyat tarihçisi. 26 Ocak 1894’te Rodos’ta doğdu, 28 Ekim 1978’de öldü.

1913’te Konya İdadisi’ni, 1919’da Dârülfünun’un Edebiyat bölümünü bitirdi. 1922’de özel İstiklâl Lisesi’ni kurarak 1940’a dek yönetti. 1927’den itibaren İstiklâl Lisesi’nin yanı sıra İstanbul Erkek Lisesi’nde de edebiyat öğretmenliği yaptı. 1940-1946 döneminde TBMM’de Aydın milletvekiliydi. Milletvekilliği sırasında Kayseri ve Niğde bölgeleri parti müfettişliklerinde bulundu. 1945-1951, 1963-1966 yıllarında İnönü (Türk) ansiklopedisi’nin idaresinde çalıştı. 1947-1949 yıllarında Ankara’da Gazi Eğitim Enstitüsü’nde edebiyat dersleri verdi. Türk Dil Kurumu’nda yazman ve başkan olarak bulundu (1951-1966). Agâh Sırrı Levend, 1973-1978 yılları arasını hasta olarak geçirdi. 28 Ekim 1978’de öldü.

Eski Türk edebiyatıyle ilgili ilk çalışmalarını Mehmet Servet Berkin’le çıkardığı Felsefe ve İçtimaiyat dergisinde yayımlamıştı. Divan edebiyatı, kelimeler ve remizler başlığını taşıyan bu incelemeler Fuzuli ile Baki’nin kasidelerini ele alarak eski edebiyatımızda kelimelere ve mazmunlara dayanan tasannuyu (yapmacıklık) gösteriyordu. Yazar divan edebiyatının kavranmasını sağlayacak zengin malzemeye daha sonra yayımladığı Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar adlı eserinde yer verdi. Lise edebiyat öğretimi için hazırladığı 3 ciltlik Edebiyat Tarihi dersleri başlangıçtan Milli Edebiyat akımına dek olan dönemleri kapsıyordu: I. Tanzimat’a kadar, 1932; II. Tanzimat edebiyatı, 1934; III. Servet-i fünun edebiyatı, 1938. Eserde divan edebiyatı, halk edebiyatı, tasavvufi halk edebiyatı özellikleri ve başlıca temsilcileriyle tanıtılmış, Azeri ve Çağatay edebiyatının gelişimleri gösterilmiş, batı edebiyatları da ana çizgileriyle ele alınmıştı. Yazarın zengin malzemeye dayanan 6 ciltlik Türk Edebiyatı Tarihi’nin birinci cildi 1973’te yayımlandı. Eski edebiyatla ilgili çalışmalarını uzun yıllar kitaplıklarda yazmaları gözden geçirerek, inceleyerek sürdüren Levend. Nabi’nin bilinmeyen Surname’sini İstanbul Üniversitesi Kitaplığı’nda bir yazmada bularak ilk defa yayımlamıştı (1944). 1948’de Atayi’nin Hilyetul efkâr’ını yayınladı. Türk Dil Kurumu’nun Belleten’inde edebiyat tarihiyle ilgili araştırma yazıları yer aldı. Bu çalışmalarında, bilinmeyen bazı eski eserleri bilim dünyasına tanıttı: Aşık Paşa’nın bilinmeyen iki mesnevisi Fakrname ve Vasfı hal, Fevzi’nin bilinmeyen hamsesi (1955). Bilinmeyen bir yazarın bilinmeyen bir eseri Tutmacının Gül ü Hüsrev mesnevisi (1957). Belletende mesnevi edebiyatının ortak konuları üzerine karşılaştırmalı incelemelerde yayımladı.(Lamii’nin Ferhad ü Şirin’i 1964, Celili’nin Husrev u Şirin’i 1965, Ahmet Rıdvan’ın Husrev u Şirin’i 1966, Hamdullah Hamdi’nin Yusuf u Züleyha’sı 1968, Kemalpaşazade’nin Yusuf u Züleyha’sı 1969) ve eski edebiyatımızın araştırma konusu bile yapılmamış türleri üzerinde durdu: Siyasetnameler (1962), Ümmet çağında ahlâk kitaplarımız (1963): Dini edebiyatımızın başlıca ürünleri  (1972) Tarihsel edebiyatın bazı dönemlerine dair monografiler hazırladı. İslam edebiyatının esasları ve kaynaklar (1971), Türkçülük ve Milli Edebiyat (1961). Levend’in unutulmuş metinleri tanıtan karşılaştırmalı incelemeleri arasında Gazavatnameler ve Mihaloğlu Ali Bey’in gazavatnamesi (1956), Türk edebiyatında şehrengizler ve şehrengizlerde İstanbul (1958), Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun hikâyesi (1959) gibi eserler de yer alır. Ali Şir Nevai nin biyografisi ve eserlerini geniş alıntılarla tanıtan 4 ciltlik bir eserden (1965-1968) başka Hüseyin Rahmi Gürpınar (1964), Ahmet Rasim (1965). Şemsettin Sami (1969) hakkında monografileri de vardır. Dille ilgili araştırmaları Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Safhaları (I960), Tarih Boyunca Türk Dili (1961), Dil Üstüne’dir (1973)