Agah Efendi Kimdir, Kısaca Hayatı, Edebi Kişiliği, Hakkında Kısa Bilgi

AGÂH EFENDİ (1832-1885)

Osmanlı gazeteci. Türk özel sermayesiyle çıkan ilk gazeteyi yayımlamıştır.

İstanbul’da doğdu, Atina’da öldü. Yozgatlı Ça-panzade Ömer Hulusi Efendi’nin oğludur. Tıp öğrenimini yarım bırakıp Babıâli Tercüme Odası’na girdi. 1852’de, Paris Elçiliği’ne atanan Rıfat Paşa’nın kâtibi olarak Fransa’ya gitti. Yurda döndükten sonra çeşitli yönetsel görevlerde bulundu. 1860’ta Türk özel sermayesiyle çıkan ilk gazete olan Tercüman-ı Ahval’ı yayımladı. O yıllarda, İstanbul’da yayımlanan iki Türkçe gazeteden Takvim-i Vekayi resmi, William Churchill adlı bir İngiliz’in çıkardığı Ceride-i Havadis ise yarı resmi nitelikteydi. Agâh Efendi, Tercüman-ı Ahvalin sahibi kurucusu ve başyazarıydı. Bir düşünce ve sanat gazetesi olan Terciiman-ı Ahval’de Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Sarı Tevfik Bey, Mehmed Şerif Bey ve Haşan Suphi Efendi de yazılar yazmışlardır.

Agâh Efendi, bu dönemde salt gazetecilikle uğraşmıyor, resmi görevlerini de sürdürüyordu. 1861’de Posta Nazırlığı’na atandı. Vapur-u Hümayun ve Ereğli Kömür Madenleri idarelerinde çalıştı. 1861 ’de padişah olan Abdülaziz ile sadrazamları Ali ve Fuad paşaların içerde baskıcı, dışarda ise özellikle büyük Avrupa devletlerinin etkisinde bir politika izlemelerine karşı Osmanlı aydınları arasında bir meclis oluşturulması ve ülkenin bu meclisce çıkarılacak yasalarla yönetilmesi düşüncesi gelişiyordu. Yeni Osmanlılar Cemiyeti 1865’te bu amaçla kuruldu. Agâh Efendi, bu cemiyetin ilk üyelerindendi. 1867’de, cemiyetin ileri gelenlerinden Namık Kemal ile Ziya Paşa, düşünceleri doğrultusunda çalışmalar yapabilmek amacıyla yurt dışına çıktılar. Bu olay, Yeni Osmanlılar’la ilişkileri olanlara baskıların yoğunlaşmasına yol açtı. Divan-ı Muhasebat üyesi olan Agâh Efendi de, görevden alınınca, bir grup arkadaşıyla yurt dışına gitti. Paris’ te, öteki arkadaşlarıyla birlikte Muhbir ve Hürriyet gazetelerinde çalıştı. Avrupa’da kaldığı dört yıl toyunca Fransa, İngiltere ve Belçika’da bulundu. 1871’de, Ali Paşa’mn ölümü ve padişahın affı üzerine yurda döndü. İzmit Mutasarrıflığına atandı. 1877’de, V. Murad tarafından Şura-yı Devlet üyeliğine getirildi. Ama II. Abdülhamid’in tahta geçmesi üzerine görevden alındı. Önce Bursa’ya, ardından Ankara’ya sürüldü. Altı ay sonra ise bağışlanarak, 1884’te Rodos Mutasarrıflığına atandı. Aynı vıl Midilli’ye sürülen Namık Kemal’le yer değiştirdi. 1885’te Atina Elçisi oldu ve aynı yıl orada öldü.

Agâh Efendi, 1850’lerde gittiği Avrupa’da edindiği izlenimlerle, Osmanlılar’m her alanda çağdaşlaşması gerektiği sonucuna varmıştı. Bu inanç tüm yaşamını etkiledi. Avrupa’da yaygınlaşan toplumsal sorunlara ilişkin tartışmaları Türk basınında gündeme getirdi. Yenilikçi girişimlerini resmi görevlerinde de sürdüren Agâh Efendi, Posta Nazırlığı sırasında posta hizmetlerini çağdaş bir düzeye getirmiş ve posta pulu kullanımını başlatmış olan kişidir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi