AFRİKA BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ

Güney Afrika
Cumhuriyeti ile Namibya’nın dışındaki bütün Afrika ülkelerinin üye bulun­dukları
uluslararası bölgesel bir örgüt.

Afrikalılar arasında
dayanışmayı ve birliği güçlendirmek, iş birliğini geliştirmek, ülkele­rin
bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve ege­menliklerini savunmak, sömürgeciliğin
her türlüsünü yok etmek, ırkçılığa ve kıyıma karşı mücadele etmek, refah
seviyelerini arttırmak ve Birleşmiş Milletler kuruluş yasasına uygun olarak
uluslararası işbirliğini geliştirmek ama­cıyla Mayıs 1963’te Adİs Ababa
konferansı so­nunda bağımsız otuz Afrika ülkesi tarafından imzalanan Afrika
Birliği Örgütü Kuruluş Ya­sası ile kuruldu.II.Dünya Savaşından sonra sö­mürgeciliğin
tasfiyesi ile uluslararası politika sahnesine çıkan genç devletlerin karşı
karşıya bulundukları benzer problemler ve ortak tari­hî geçmiş, bu devletler
arasında iş birliği ve da­yanışmanın geliştirilmesini zorunlu hâle getir­miştir.
Bu sebeple siyasî ve iktisadî dayanışma­yı artırmak ve uluslararası politika
alanında et­kin olmak İçin çok sayıda bölgesel teşkilât ku­rulmuştur. ABÖ
kurulmadan önce Afrikalılar arasında birliği ye dayanışmayı artırmak ama­cıyla
1958’de Gana-Gine Birliği, 1960’da Ga-na-Gine-Mali Birliği, 1961 ‘de Afrika ve
Mada­gaskar Birliği (Union Africaine et Malgache) gibi daha dar kapsamlı
Örgütler kurulmuş olup, Fransızca konuşan oniki Afrika ülkesini, siyasî ve
iktisadî i§ birliği amacıyla bîr araya getiren Afrika ve Madagaskar Birliği,
ABÖ’-niiıı kuruluşuna öncülük etmiştir.

Habeşistan İmparatoru
Haile Sclasiye’nin gayretleri ile 22-25 Mayıs 1963’tc Adis Aba-ba’da bir araya
gelen otuz iki bağımsız Afrika ülkesinin devlet ve hükümet başkanının imza­ladığı
kuruluş yasasında üye devletlerin eşitli­ği, iç işlerine karışmama ve loprak
bütünlüğü­ne saygı, örgütün İşleyişi için temci prensipler olarak
belirlenmiştir. Afrika’daki mahallî dil­lerin yanışım Fransızca ve ingilizce de
teşkilâ­tın resmî dili olarak kabul edilmiştir. Afrika kı­tasında bulunan bütün
bağımsız ve egemen devletlerin örgüte üye olma hakları vardır. Ör­gütün başlıca
organları şunlardır: 1) Devlet ve Hükümet Başkan/an Ko/ıgresi. Örgütün en
yüksek karar organıdır. Üye ülkeler arasında politikaları koordinc etmek için
yılda bir defa toplanır. Her üye kongrede eşit hakka sahip olup kararlar üçte
İki çoğunlukla alınır. An­cak usulle ilgili konularda salt çoğunluk yeter­lidir.
Kararlar tavsiye ve düek niteliğindedir. Örgütün başkanı bir yıl için üyeler
arasından seçimle tayin edilir. 2) Bakanlar Konseyi. Üye devletlerin dışişleri
ya da diğer bakanlarından oluşur. Normal zamanlarda yılda iki defa top­lanır.
Devlet ve Hükümet Başkanları Kongre­si ile ilgili hazırlıkları yürütür.
Kararları salt çoğunlukla alır. 3) Genel Sekreteıiik. Teşkilâ­tın devamlı
organı olup merkezi Adis Aba-ba’dadır. Üye ülkeler arasında imzalanan ant­laşmaların
ve teşkilât yasasının uygulanması­na yardımcı olur. Bütçenin, özel ve yıllık ra­porların
hazırlanması gibi görevleri de vardır. Devlet Başkanları Kongresince seçilen
genel sekretertarafından yönetilir. Bünyesinde siya­sî, malî, eğitim, bilim,
külıür ve sosyal işler; ekonomik gelişme ve işbirliği ile konferanslar ve
yönetim şubeleri vardır. 4) Hakemlik, Uz-tcışnnna ve Arabuluculuk Komisyonu.
Üye ül­keler arasındaki sorunları barışçı yolla çözüm­lemek için 1964’lc Devlet
Başkanları Kongre­since seçilen yirmi bir üye tarafından kurul­muştur. Bir
başkan ve iki başkan yardımcısı vardır. Bu organların dışında teşkilatın
çeşitli konularda özel komisyonları ve bağımsızlık hareketlerini desteklemek ve
koordine etmek amacıyla kurulan bir komitesi (Atrican Libe­ration Commtttcc) de
bulunmaktadır.

ABÖ, üye ülkeler
arasındaki anlaşmazlıkla­rın çözümü için yaptığı arabuluculuk çalışma­larından
bazılarında başarılı olurken bazıların­da başarı sağlayamadı. Fas-Cczayir sınır
anlaş­mazlığı (1964-65) İle Kenya-Somali ve Soma-li-Habeşistan sınır
çatışmalarında (1965-67) başarı sağladı. Fakat Nİjcrya’daki iç karışıklık­ları
durdurma (1968-70) konusunda başarılı olamadı. Arap-İsraİl savaşı, Angola ve
Batı Sahra gibi konular üyeler arasında görüş ayrı­lıklarına ve ciddî
gerilimlere neden oldu.Gü-ney Afrika Cumhuriyelİ’ıulcki beyaz, azınlık
yönetiminin uyguladığı ırkçı politikaya karşı ortak bir politika oluşturarak
yönelime karşı mücadele edenlere destek sağladı. Birleşmiş Mİlletlcr’de tesis
ettiği Afrika Grubu ile ulus­lararası politika alanında etkinliğini sürdür­mektedir.

Afrika Birliği
örgütü’nün kuruluşunda Afri­ka’da bulunan İslam ülkeleri aktif rol oynamış­lardır.
Örgüte üye olan Afrikalı İslam ülkeleri­nin hepsi aynı zamanda İslam Konferansı
Teş-kilatı’nın da üycsidirlcr. Ayrıca Afrika’daki Arap İslam ülkeleri (Mısır,
Sudan, Libya, Ce­zayir, Fas, Tunus, Cibuti, Moritanya, Somali) Arap Birliği’nc
de üyedirler. Müslüman ülke­ler, İslam Konferansı Teşkilatı, Arap Birliği ve
Afrika Birliği Örgülü arasında münasebet­lerin geliştirilmesinde önemli rol
oynamakta­dırlar.

Davul DURSUN

Bk. Birleşmiş
Milletler Örgülü; Emperyalizm; İslam Konferansı Teşkilatı; Sömürgecilik. [1]