Adolf Grünbaum Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GRÜNBAUM, Adolf (1923)

Alman asıllı ABD’li düşünür. Zamanın doğrultusu ve uzay-zaman saltıklığı üzerine çalışmıştır.

15    Mayıs 1923’te Köln’de doğdu. 15 yaşında ailesi ile birlikte ABD’ye göçtü. Yükseköğrenimine Wesleyan Universitesi’nde başladı. 1943’te buradan lisans derecesi aldıktan sonra, 1948’de Yale Üniversi-tesi’nden fizik dalında yükseklisans aldı. Aynı üniversitede 1951’de felsefe dalında doktorasını tamamladı. 1950 ile 1960 arasında Leigh Üniversitesi’nde görev yaptı. 1960’tan bu yana Pittsburgh Üniversitesi’nde felsefe profesörüdür.

Grünbaum’un en çok ilgi uyandıran düşünceleri, uzay ve zamanla ilgili olanlarıdır. Geçerli bir saltık uzay-zaman düşüncesinin saltık anlamda bir uzaklık kavramı gerektirmeyeceğini savunmuştur. Uzaklık, sürekli bir uzay-zaman aralığı olarak yorumlandığında, içinde sonsuz sayıda uzay-zaman noktası bulunduracağından, bir aralığın başka bir aralıktan saltık anlamda farklı bir ölçümü de söz konusu olmayacaktır. Grünbaum’a göre, bundan dolayı geometri ve zaman ölçümünde bir uzlaşımsallık, saltık anlayışta bile doğaldır. Aynı topolojik yapıdaki olgular değişik uzay-zaman geometrilerinde dile getirilebilir.

Grünbaum, zamanın doğrultusu üzerine görüşlerini, Boltzmann’ın etkisi altında, Reichenbach ile birlikte geliştirmiştir. Ona göre geçmişin şu andaki izlerinden söz edilebildiği gibi, geleceğin izlerinden de söz edilebilir. Geçmişin izleri, anılar, çekilmiş fotoğraflar, ses bantları çeşitli lekeler gibileridir. Grünbaum ve Reichenbach zaman doğrultusunu “entropi” kavramından yararlanarak açıklarlar. Entropi, düzenli bütünlerin, dizgesel yapıların, giderek dağılması ve çözülmesidir. Kurulan her dizge bu süreçten geçer. Ancak değişik dizgeler, kuruluş aşamalarına ve yapılarına göre değişik entropi düzeyindedirler. Bu açıdan, geçmişin bir izi, çevresinden daha az çözülmüş bir alt dizge olarak görülebilir. Dolayısıyla bu, çevre dizgesinden daha düzenli bir yapıdır. Böyle, entropisi çevre dizgesinden geçici olarak daha az olan yapılara Reichenbach ve Grünbaum “dal dizgeleri” adını vermişlerdir. Zamanın doğrultusu, tüm evren için
entropinin doğrultusudur. İzler, zaman açısından koşut gelişmeye karşıtlık gösteren durumlardır. Bunların varoluş nedenini, doğa yasalarına bağlamak yerine, yalıtılmış biçimde yapısallaşma ve dizgeleşme-lere, ayrıca da entropinin kimi yerde daha yavaş artışına bağlamalıdır. Bu yaklaşım, günlük dildeki önce-sonra kavramlarından çok, bu kavramlara temel olan, evrenin temel bir niteliğini aydınlatma çabasıdır.

İnsan eylemlerinin özgürlüğü konusunda ödün vermez bir belirlenimci olan Grünbaum’a göre, insandaki özgür olduğu duygusu, temelsizdir. Özgürlüğün savunulduğu her durumda eylemin nedeninin o sırada insanda bulunan en güçlü istekte olduğu gösterilebilir.

•    YAPITLAR (başlıca): Philosophical Problems of Space and Time, 1963, (“Uzay ve Zamanın Felsefe Sorunları”); Modern Science and Zeno’s Paradoxes, 1968, (“Modern Bilim ve Zenon’un Paradoksları”); Geometry and Chro-nometry in Philosophical Perspective, 1968, (“Felsefe Bakış Açısından Geometri ve Zaman Ölçümü”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi