Adli Psikoloğun Rolleri
Adli alanda çalışan psikologlar hem adalet sistemine hizmet etmek hem de kendi bilimsel sınır ve ilkelerine bağlı kalmak durumundadır. Bu iki alana hizmet ederken psikologların uygulama alanında ve akademik alanda katkı sunduklarını düşünebiliriz. Howitt (2006) bu uygulama ve akademik alanı bir eksen olarak şe- matize etmiştir. Uygulama ucuna yakın psikologların üstlendikleri roller:
• Polisiye ve yargı sürecine yönelik hizmetler: suç soruşturması ve ifadelerin değerlendirilmesinde polise yardım etmek,
• Klinik hizmetler: mahkeme öncesi ve sürecinde ölçme, değerlendirme
• Ceza infazına dair hizmetler: cezaevinde psikolojik rehabilitasyon, denetimli serbestlik sürecinde gözetim programı oluşturulması ve izlenmesine ilişkin hizmetler
Objektif testler: Kişilere testin konusu olan soruların doğrudan yöneltildiği, seçenekler veya açık uçlu cevaplar vasıtasıyla bilgi, görüş ve tutumlarının sorulduğu test tipidir. Örneğin: “Çok defa sabahları dinç ve dinlenmiş olarak uyanırım. ” Biçimindeki birtest maddesine kişinin “bana uygun veya “bana uygun değil’ şeklinde cevap vermesi beklenmektedir.
Akademik uca yakın psikologların üstlendikleri görevler ise kendi uzmanlık alanlarına göre şekillenmektedir. Örneğin, biyolojik psikoloji alanında uzmanlaşmış bir psikolog örneğin, suç işlemede genetik ve organik özellikler üzerine araştırmalar yürütürken gelişimsel psikoloji alanında uzmanlaşan bir psikolog yetiştirilme ile suç davranışı ilişkisine, gelişimsel dönemlerle cezai sorumluluk arasındaki ilişkiye yönelik araştırmalar yürütebilir. Bilişsel psikoloji alanının katkısı algı ve hafıza ile ilgili bilimsel bilgi üretmek olabilirken, sosyal psikoloji toplumsal hareketlerin oluşmasında, tanıklık, suç ihbarı, medya etkileri üzerine bilimsel destek sunabilmektedir. Aynı zamanda ölçme değerlendirme yöntem ve gereçlerinin geliştirilmesi de akademik alanda çalışan psikologların katkıları arasında sayılabilir.
^ DİKKAT Psikolojinin alt dallarını birinci ünitede öğrenmiştiniz.
Projektif testler: Kişilere testin konusu olan soruların doğrudan yöneltilmediği, çeşitli uyaranlar vasıtasıyla, örneğin resimler, mürekkep lekeleri, yarım bırakılmış cümleleri tamamlaması istenerek psikoloji değerlendirmesinin yapıldığı testlerdir. Bu testlerde kişilerin iç dünyalarını resme, şekle veya yarım kalmış cümleye yansıtarak ifade edecekleri var sayılır.
Ölçme değerlendirme rolü adli alanda çalışan psikologların özellikle uygulamada sıklıkla üstlendikleri bir roldür. Kişilerin psikolojik sağlıklarının ve zeka düzeylerinin değerlendirilmesinde veya bir suçun mağduru olma durumunda oluşan psikolojik hasarın miktarının tespit edilmesinde olduğu kadar, hükümlülerin cezaevinde hangi rehabilitasyon programlarından faydalanabileceklerinin belirlenmesinde, hükümleri sona ererken tehlikelilik durumlarının değerlendirilmesinde veya denetimli serbestlik gibi hürriyeti kısıtlayıcı olmayan tedbirler uygulanması halinde sürecin ne şekilde düzenleneceğine karar verilmesinde, klinik görüşmeler kadar objektif veya projektif testlerden yararlanılmaktadır