Adam Smith Kimdir, Hayatı, Kitapları, Felsefesi, Hakkında Bilgi

SMITH, Adam (1723-1790) İskoç, iktisatçı ve düşünür. Klasik İktisat Okulu’nun kurucusudur.

Haziran 1723’te Edinburgh yakınlarındaki Kircoldy köyünde doğdu, 17 Temmuz 1790’da Edinburgh’da öldü. Gümrük kontrol memuru olan babası, o doğmadan iki ay önce ölmüştü. Varlıklı bir toprak ağasının kızı olan annesiyle aralarında kurulan derin bağ, yaşamı boyu sürdü. Smith’in çocukluğu üzerine çok az şey bilinmektedir. Dört yaşındayken çingeneler tarafından kaçırılmış olması, bu bilgilerin en çarpıcı olanıdır. İlkokulu Kircoldy’de bitiren Adam Smith, 14 yaşında İskoç Aydınlanma Çağı’nda önemli bir kültür merkezi durumuna gelmiş olan Glasgow Üniversitesi’ne girdi. Burada, ahlak felsefesi öğretmeni olan Francis Hutcheson’un kişiliğinden ve düşüncelerinden önemli ölçüde etkilendi. 1740’ta Glasgow Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra bir burs kazanarak Oxford’daki Balliol College’a girdi ve lisansüstü eğitimini sanat konusunda yaptı. Buradaki yıllarını özellikle klasik ve çağdaş felsefeyle ilgilenerek ve bu konularda kendisini eğiterek değerlendirdi. Altı yıllık bir ayrılıktan sonra döndüğü Edinburgh’da Ingiliz edebiyatından, tarihe ve iktisada değin çok çeşitli konularda dersler verdi. 1748’de ünlü filozof ve tarihçi David Hume ile tanıştı ve dostluk kurdu. 1751’de Glasgow Üniversitesi’nde mantık profesörü oldu; bunu izleyen yılda da ahlak felsefesi dalında profesörlük unvanını kazandı. Bu bilim dalı, tanrıbilim, ahlak, hukuk ve politik iktisat gibi alanları kapsıyordu.

Smith bundan sonra olağanüstü bir yaratıcılık dönemine girdi. Üniversitedeki akademik etkinliklerinin yanı sıra, dekanlık gibi yönetsel işlerde de çalıştı. Öte yandan, Glasgotv’un sosyal yaşamına katılarak renkli kişiliklerden oluşan bir çevre edindi. Joseph Black, James Walt, Robert Foulis ve David Hume gibi bilim adamı ve düşünürler bu çevrenin önde gelen kişileriydi. Gene aynı yıllarda Ekonomi Politik Kulü-bü’nün kurucusu Andretv Cochrane ile tanıştı ve büyük tüccarlar dünyasının içine girdi. Bu ilişkilerin, ticaret ve iş hayatıyla ilgili doğrudan ve ayrıntılı bilgiler edinmesinde büyük payı oldu.

Smith’in ilk kitabı olan The Theory of Moral Sentiments (“Ahlaki Duygular Kuramı”) 1759’da yayımlandı. İnsan doğasının ilkelerinin ele alındığı ve tanımlandığı bu yapıtta, daha sonra yayımlanacak olan başyapıtı The Wealth of Nations’m (Milletlerin Zenginliği) psikolojik temel taşlarını koydu. Kitabında insanın ahlaki değer yargılarını oluşturma yeteneğinin nereden kaynaklandığı sorusuna yanıt ararken, insanın kendi kişiliğini ve çıkarını koruma güdülerine yön veren davranış ilkelerini ortaya koymaya çalıştı. Bu ilkelere göre, her birey kendi çıkarının en iyi yargıcıdır, çünkü her bireyin içinde “tarafsız bir gözlemci” rolünü oynayan, kendisinin ve başkalarının davranışlarını kabul ya da mahkûm eden, bir “iç insan” vardır. Smith insanı iki yönlü ele alır.