Adab-ı Zurefa Kitabı, Yazarı, Muhtevası, Hakkında Bilgi
ADÂB-I ZUREFA
Hüseyin Râmiz (ö. 1200/1786) tarafından düzenlenen şuarâ tezkiresi.
Rûmiz Tezkiresi olarak da tanınır. 1133 (1720-21) yılına kadar yaşayan şairleri içine alan Salim Tezkiresinin zeylidir. Eserde, 1133-1198 (1721-1784) yılları arasında yetişen 376 şair alfabe sırasıyla kaydedilmiş, hayatları, edebî şahsiyetleri ve eserleri hakkında bilgi verilerek şiirlerinden örnekler yazılmıştır. Yazar, kitabına bitiş tarihini gösteren Âdûb-ı Zurefâ (1189) terkibini ad olarak verdiğini söylüyorsa da, 1198 yılına kadar yetişen şairlerin esere alınmasından, tezkiresini bu tarihten sonra da yazmaya devam ettiği anlaşılmaktadır.
Âdâb-ı Zured’da bazı şairlerin sadece isimleri kaydedilmiş, bazılarının şiirlerinden örneklerin yazılacağı kısımlar boş bırakılmıştır. Ayrıca yer yer görülen ifade bozukluklanyla yarım bırakılmış birbiriyle ilgisiz cümlelere bakarak eserin tamamlanmadığını veya en azından temize çekilmediğini söylemek mümkündür. Bu eksikliklerine rağmen. Lâle Devri’nde yetişen ve aynı zamanda Sg-fâyî ile Salim tezkirelerinde de yer alan şairlerle ilgili bazı ilâve bilgilerle daha sonraki dönemde yetişen şairlerin hayat hikâyelerini içine alan bir eser özelligine sahiptir. Bu yüzden, bilhassa ilgili olduğu dönem için tek kaynak durumundadır.
Âdâb-ı Zurefâ basılmamıştır. Bugün eserin dört nüshası bilinmektedir. Otuz sekiz şair ihtiva eden Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki nüsha eksik olup “R” harfinde Râşid Efendi’nin biyografisinin bir kısmından başlamaktadır. Müellif hattı olan diğer nüsha ise tamdır. Bu nüshanın sayfa kenarlarında bazı ilâveler bulunmaktadır. Ali Cânib bu ilâvelerin Müstakimzâde’ye ait olduğunu delillerle ortaya koymuştur. Doksan dokuz varak olan bu nüshanın bazı yapraklan boştur. Eserin diğer iki nüshası. Millet Kütüphanesi ile İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde bulunmaktadır. Sonuncu nüsha, Zihnî adlı bir müstensih tarafından, eksik bırakılan bilgiler ve şiir örnekleri tamamlanarak istinsah edilmiştir.