Edebiyat

Acluni Kimdir, Hayatı, Eserleri

Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî el-Cerrâhî el-Aclûnî (ö. 1162/1749) Yaşadığı devrin Şam muhaddisi.

Yaşamı

1087’de (1676) Aclûn’da doğdu. Cer­rahî nisbesini. soyunun meşhur sahâbî Ebû Ubeyde b. Cerrâh’a ulaşmasından dolayı almıştır. İlk öğrenimini memleke­tinde tamamladıktan sonra on üç yaş­larında iken Şam’a giderek devrin ünlü âlimlerinden İslâmî ilimleri tahsil etti. 1707 yılında hilâfet merkezi olan İstan­bul’a gitti. Bir sene sonra, Osmanlı Dev­leti tarafından Şam Emevî Camii müder­risliğine tayin edildi. Vefatına kadar kırk yılı aşkın bir müddetle bu vazifeyi yü­rüttü. Şafiî fıkhı yanında şiire ve Arap gramerine de vukufu vardı. Silkü’d-dürefde (261-272) şiirlerinden çeşitli ör­nekler bulunmaktadır. Aclûnî Şam’da vefat etti.

Eserleri

1- Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. Halk arasında yaygın olan hadis­lerin, hadis diye bilinen hikmetli sözle­rin ve mevzu hadislerin alfabetik olarak yer aldığı eserde bu hadis ve sözlerin doğruluğuyla ilgili açıklamalar da var­dır.

2- el-Feyzü’l-cârî. Yarım kalmış bir Şahîh-i Buhârî şerhidir. Daha önceki Buhârî şerhlerinin bir nevi özeti mahiyetinde olan eser, müellifin vefatı sebe­biyle Kitâbü’l-tefsîr’de kalmıştır.

3- İkdü’l-cevheri’s-semîn fî erba cîne hadi­sen min ahâdîsi Seyyidi’l-mürselîn. Evâ’ilü’l-Aclünî ve el-Erba cûne’l-Aclûniyye diye de bilinen bu eser kırk ayrı kitaptan alınan kırk hadisi ihtiva etmektedir. Kahire’de basılan (1322) eserin başka birçok baskıları da vardır. Eserin Cemâleddin el-Kâsımî tarafından yapılan el-Fazlü’l-mübîn ‘alâ İkdi’l-cevheri’ş-şemîn adlı şerhini Âsim Beh­çet el-Beytâr neşretmiştir.

4- Hilyetü ehlil-fazl. Hocaları­nın hal tercümelerini anlattığı bu eserin Süleymaniye Kütüphanesinde altmış sekiz varaklık bir nüshası bulunmaktadır.

5- Şerhu’l-hadîşi’î-müselsel bi’d-Dımaşkiyyîn.

6- el-Fevâ’idü’d-derârî fî tercemeti’l-İmâm el-Buhâri, Eserin bir nüshası İskenderiye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.

7- Şeze’r-ravzi’l-bedî’i’l-müdrik fî ziyâreti’s-seyyide Zeyneb ve seydî Müdrik. İs­kenderiye Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunan eserin [263] adı Hediyyetü’l-carifin de cürîü’z-zerneb bi-tercemeti seydî Müdrik ve’s-seyyide Zeyneb şeklinde geçmektedir.

8- îstir-şâdü’l-müsterşidîn li-fehmi’l-fethi’l-mübîn’alâ şerhi’1-Erba’în li’n-Ne’vevî.

9- Esne’1-vesâ’il bi-şerhi’ş-Şemâ’fî.

10- Nasîhatü’l-ihvân fimâ yete’alleku bi-receb ve şabân ve ramazân.

Hediyyetü’l-‘ârifîn’de Aclûni’nin bun­lardan başka dokuz kitabının daha adı verilmektedir. Ayrıca İzâ’etü’l-bedreyn fî tercemeti’ş-şeyhayn adlı bir eserin­den de söz edilmektedir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi