Acluni Kimdir, Hayatı, Eserleri
Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî el-Cerrâhî el-Aclûnî (ö. 1162/1749) Yaşadığı devrin Şam muhaddisi.
Yaşamı
1087’de (1676) Aclûn’da doğdu. Cerrahî nisbesini. soyunun meşhur sahâbî Ebû Ubeyde b. Cerrâh’a ulaşmasından dolayı almıştır. İlk öğrenimini memleketinde tamamladıktan sonra on üç yaşlarında iken Şam’a giderek devrin ünlü âlimlerinden İslâmî ilimleri tahsil etti. 1707 yılında hilâfet merkezi olan İstanbul’a gitti. Bir sene sonra, Osmanlı Devleti tarafından Şam Emevî Camii müderrisliğine tayin edildi. Vefatına kadar kırk yılı aşkın bir müddetle bu vazifeyi yürüttü. Şafiî fıkhı yanında şiire ve Arap gramerine de vukufu vardı. Silkü’d-dürefde (261-272) şiirlerinden çeşitli örnekler bulunmaktadır. Aclûnî Şam’da vefat etti.
Eserleri
1- Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. Halk arasında yaygın olan hadislerin, hadis diye bilinen hikmetli sözlerin ve mevzu hadislerin alfabetik olarak yer aldığı eserde bu hadis ve sözlerin doğruluğuyla ilgili açıklamalar da vardır.
2- el-Feyzü’l-cârî. Yarım kalmış bir Şahîh-i Buhârî şerhidir. Daha önceki Buhârî şerhlerinin bir nevi özeti mahiyetinde olan eser, müellifin vefatı sebebiyle Kitâbü’l-tefsîr’de kalmıştır.
3- İkdü’l-cevheri’s-semîn fî erba cîne hadisen min ahâdîsi Seyyidi’l-mürselîn. Evâ’ilü’l-Aclünî ve el-Erba cûne’l-Aclûniyye diye de bilinen bu eser kırk ayrı kitaptan alınan kırk hadisi ihtiva etmektedir. Kahire’de basılan (1322) eserin başka birçok baskıları da vardır. Eserin Cemâleddin el-Kâsımî tarafından yapılan el-Fazlü’l-mübîn ‘alâ İkdi’l-cevheri’ş-şemîn adlı şerhini Âsim Behçet el-Beytâr neşretmiştir.
4- Hilyetü ehlil-fazl. Hocalarının hal tercümelerini anlattığı bu eserin Süleymaniye Kütüphanesinde altmış sekiz varaklık bir nüshası bulunmaktadır.
5- Şerhu’l-hadîşi’î-müselsel bi’d-Dımaşkiyyîn.
6- el-Fevâ’idü’d-derârî fî tercemeti’l-İmâm el-Buhâri, Eserin bir nüshası İskenderiye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
7- Şeze’r-ravzi’l-bedî’i’l-müdrik fî ziyâreti’s-seyyide Zeyneb ve seydî Müdrik. İskenderiye Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunan eserin [263] adı Hediyyetü’l-carifin de cürîü’z-zerneb bi-tercemeti seydî Müdrik ve’s-seyyide Zeyneb şeklinde geçmektedir.
8- îstir-şâdü’l-müsterşidîn li-fehmi’l-fethi’l-mübîn’alâ şerhi’1-Erba’în li’n-Ne’vevî.
9- Esne’1-vesâ’il bi-şerhi’ş-Şemâ’fî.
10- Nasîhatü’l-ihvân fimâ yete’alleku bi-receb ve şabân ve ramazân.
Hediyyetü’l-‘ârifîn’de Aclûni’nin bunlardan başka dokuz kitabının daha adı verilmektedir. Ayrıca İzâ’etü’l-bedreyn fî tercemeti’ş-şeyhayn adlı bir eserinden de söz edilmektedir.
Diyanet İslam Ansiklopedisi