Acemaşiran Makamı Nedir, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Acem Aşiran. Türk mûsikisinde bir perde ve birleşik makamın adı.

Acem-aşiran perdesi. Türk mûsikisinde bir nota. Portenin sol anahtarına göre alttan birinci boşluğunun içine yazılan fa notasının adıdır. Bir oktav (sekizli aralığı) tizindeki fa notasına acem perdesi, bir oktav pestindeki fa notasına da kaba acem-aşiran perdesi denir. Acem-aşiran makamı. Türk musikisinde bir birleşik makam. Dört buçuk asır­lık bir geçmişi olduğu tahmin edilen en eski ve en çok kullanılan makamlardan biridir. Acem makamının icrasından son­ra, çargâh dörtlüsü ile acem-aşiran per­desinde karar verilerek meydana gelir. Donanımına karar kalıbının arızası olan kürdî perdesi bemolü yazılır. Güçlüleri sırasıyla acem, çargâh ve dügâh perde­leridir. Durağı ise acemaşiran perdesidir. Meyan geçkileri genellikle sabâ ma­kamına yapılır. Seyri inicidir.

Bazı nazariyatçılar tarafından acem­aşiran makamının Batı müziğindeki fa majör olduğu ileri sürülmektedir. Halbuki Türk mûsikisinin makamları ile Ba­tı müziğinin tonaliteleri arasında her­hangi bir münasebet bulunmamakta­dır. Buna rağmen bazı benzetmeler ya­pılarak birtakım tariflere gidilmesi, as­lında sistemleri farklı olan bu iki mü­ziğin özelliklerinin göz ardı edilmesi de­mek olur ki bu da bazı yanlışlıklara se­bebiyet vermektedir.

Acem-aşiran makamına örnek ola­rak. Neyzen Salih Dede’nin devr-i kebir usulündeki peşrevi, Şeyh Hüseyin Fahreddin Dede’nin âyîn-i şerifi, İsmail De­de’nin “Ey lebleri gonca, yüzü gül serv-i bülendim” mısrayla başlayan ağır se­maisi. Zekâi Dede’nin “Bin cefâ görsem ey sanem senden” mısraı ile başlayan muhammes usulündeki bestesi ve yi­ne Zekâi Dede’nin “Ey Allahım sen var iken” mısraı ile başlayan düyek usulün­deki ilâhisi gösterilebilir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi