Acem Nedir, Ne Demektir, Kökeni, Anlamı,

Araplar’ın Arap olmayanlara ve özellikle İranlılara verdikleri isim.

Arapça bir kelime olan ucme sözlükte “konuşurken dil kurallarına uymamak, dili bozuk olmak; düzgün ve fasihin zıddı” gibi anlamlara gelmekte­dir. Aynı kökten türeyen acem de kö­künde “Açık seçik konuşmak” mânası bulunan arab kelimesinin karşı­tıdır. Câhiliye devri şiirinde acem yeri­ne, aynı kökten gelen acem kelimesi de kullanılmıştır. Acem kelimesinin aynı zamanda tek ki­şiyi belirtmek için kullanılan bir kalıp olan nisbet hali acemî, fasih konuşsun veya konuşmasın, “Arap olmayan kim­se” demek olup bu mânada Hz. Pey­gamber tarafından Veda hutbesinde de kullanılmıştır. A’cemî ise. ister Arap ister Acem olsun, “Fa­sih konuşmayan kimse” anlamına gel­mektedir.

Acem kelimesinin etimolojik ve se­mantik gelişimi. Grekçe’de aynı anlamı taşıyan barbar kelimesine benzer. Eski Grekler’in kendileri dışındaki toplumla­rı, yabancıları barbar diye adlandırma­ları gibi Araplar da Arap olmayan top­lumlar için acem kelimesini kullanmış­lardır. Gerek Grekler gerekse Arapların kendileri hakkında bu kelimeleri kullan­dıkları toplumlar, ilk planda komşuları olmuştur. Bu bakımdan acem kelimesi, ilk İslâmî fetihler sırasında özel mâna­da İranlılar için kullanılmıştır. Bu dö­nemde, fâtih Araplar’ın bunlara karşı sosyal ve siyasî üstünlüklerini ifade eden aşağılayıcı bir mâna da verdikleri acem kelimesi, III. (IX.) yüzyıldan itiba­ren. Arap olmayan toplumların ve özel­likle İranlılar’ın İslâm dünyasında sosyal ve kültürel alanda olduğu gibi politik alanda da güç kazanmalarıyla birlikte. sadece etnik ve coğrafî bir ayırımı ifade eder olmuştur. Bu çerçevede, Selçuklu­lar devrinden itibaren İsfahan, Hemedan ve Tahran arasında kalan merkezî İran (el-Cibâl) için Irâk-ı Acemî, frak ola­rak bilinen Mezopotamya bölgesi için de Irâk-ı Arabî tâbiri kullanılmağa baş­lanmıştır. Daha sonraki dönemlerde acem kelimesi İran’ın bütünü için kul­lanıldığı gibi. Farsça’da ve Türkçe’de “İranlı” ve “İranlılar” mânasına da kulla­nılmıştır. Türkiye’de Azeri Türkleri’ne “Acem” denmesi de İran’la olan münasebetleri sebebiyle olmalıdır. Ayrıca Türkçe’de ve Farsça’da acemi kelimesi mecazî olarak “Bir işi beceremeyen, tecrübesiz, bilgisiz kimse” mâ­nasına da kullanılmaktadır.

Diğer yönden müslüman İspanya’da, İber yarımadasında mahallî İspanyol lehçelerini konuşanlar için acem tâbiri kullanıldığı gibi. Arap harfleriyle yazılan İspanyolca literatürü ifade için de alja-mia tâbiri kullanılmıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi