Abram İsaakoviç Alihanov kimdir? Hayatı
Abram İsaakoviç Alihanov kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1904-1970) SSCB’li nükleer fizikçi. SSCB’nin ilk atom bombasını ve ilk nükleer reaktörünü gerçekleştiren ekipte yer almıştır. 5 Mart 1904’te Azerbaycan’daki Kirovabad’da (Gence) doğdu. 1931’de Leningrad Politeknik Enstitüsü’nü bitirdi. Kardeşi A. İ. Alihanyan ile birlikte yapay radyoaktif elementlerin beta tayfı üzerinde sürdürdüğü çalışmalarını, sonradan kozmik ışınımlara yöneltti. Özellikle zincirleme nükleer tepkimeler konusundaki araştırmaları nedeniyle, II. Dünya Savaşı’ndan sonra, SSCB’nin ilk nükleer reaktörünü ve ilk atom bombasını gerçekleştirmek üzere kurulan Uranyum Enstitüsü’nde görevlendirildi. Çalışmaları devlet tarafından ödüllendirilen Alihanov, 1943’te Sovyet Bilimler Akademisi’nin Nükleer Fizik Bölümü üyeliğine kabul edildi, 1959’da da aynı akademiye bağlı Teorik ve Deneysel Fizik Enstitüsü’nün yöneticiliğine getirildi. 8 Aralık 1970’te Moskova’da öldü.
Fransa’da Joliot-Curie’lerin başarıyla sonuçlanan uranyum atomunu parçalama denemeleri SSCB’de büyük ilgi uyandırmış, 1939’da Kurçatov, Alihanov ve öteki fizikçiler Leningrad’da zincirleme tepkimeler üstüne çalışmaya başlamışlardı. Denemelerin olumlu sonuç vermesi üzerine, nükleer reaktörler konusuna devletin ilgisini çektiler ve 1940’ta gerekli fonu sağladılar. Ancak, savaşın getirdiği daha önemli ve güncel sorunlar, özellikle Alman ordularının SSCB topraklarına girmesi nedeniyle konu bir süre için geri plana atıldı. 1945’te ABD’nin ilk atom bombasını geliştirdiği yolundaki haberler kesinlik kazanınca, SSCB hükümeti çalışmalara hız verdi ve nükleer reaktör yerine nükleer silah yapımına öncelik tanıdı. Moskova’da kurulan Uranyum Enstitüsü’nde, aralarında Alihanov’un da bulunduğu on kadar fizikçiden oluşan, Kurçatov başkanlığındaki bir ekip 1946’da ilk zincirleme uranyum tepkimesini gerçekleştirdi. Bu denemeden yaklaşık iki buçuk yıl ve ABD’nin 16 Temmuz 1945’te denediği ilk atom bombasından (fisyon bombası) dört yıl sonra, 29 Ağustos 1949’da SSCB’nin ilk atom bombası (fisyon bombası) patlatıldı.
Savaş sonrası aynı ekip, yakıt olarak uranyum 235’in ve yavaşlatıcı olarak ağır suyun (döteryum oksit) kullanıldığı ilk Sovyet nükleer reaktörünü gerçekleştirdi. Ardından termonükleer tepkimeler üstündeki çalışmalara ağırlık veren Kurçatov, Alihanov ve öteki fizikçiler, patlama enerjisi füzyon (çekirdek birleşmesi) tepkimesinden kaynaklanan ilk termonükleer bombayı (H-bombası) 1953’te, ABD’nin ilk termonükleer bombasından altı ay önce denediler.
Kozmiçeskiye Luçi, 1949, (“Kozmik Işınlar”).
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 5. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983