Abdürrezzak es-Semerkandi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Abdürrezzâk es-Semerkandî

Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Celâliddîn İshâk es-Semerkandî (ö. 887/1482) Timurlular devrinde yaşayan İranlı tarihçi ve münşî.

816″da (1413) Herafta doğdu. İlk öğrenimini. Sultan ŞâhrurTun saray imamı ve ordu kadısı olan babasından yaptı. Daha sonra Herat Medresesi’nde, her biri devrin tanınmış simaları ara­sında sayılan üç büyük kardeşinin en büyüğü olan Abdüikahhâr’ın da arala­rında bulunduğu bazı hocalardan ilim tahsil etti.

Abdürrezzâk önce babasından, daha sonra devrin büyük fıkıh ve hadis âli­mi Şemseddin Muhammed el-Cezeri’den Şahîhayn’ı okuyarak hadis rivaye­ti için icazet aldı. Henüz yirmi beş ya­şında iken Adudüddin el-îci’nin nahve dair er-Risâletü’l-Adudiyye adlı ese­rinin “Edat” ve “İşaret İsimleri” kısımla­rına yazdığı şerhi Şâhruh’a İthaf ve tak­dim ederek sultanın teveccühünü ka­zandı ve sarayda sürekli oturma izni al­dı. Bilgisinin genişliğini ortaya koyan bu küçük eser sayesinde Şâhruh’un ölü­müne kadar onun hizmetinde bulundu. 1440 yılında rakipleri tarafından ilmî yetersizliği ileri sürüldü ise de bir âlim­ler heyeti huzurunda yapılan imtihan­dan başarıyla çıkınca mükâfat olarak kendisine aylık bağlandı ve ihsanda bu­lunuldu.

Abdürrezzâk 1441’de Şâhruh tarafın­dan Hindistan’a elçi olarak gönderildi. Yorucu ve tehlikeli bir yolculuktan son­ra önce Kalikut’a. bir süre sonra da Vicayanagar’a giderek gerekli temasları yaptıktan sonra 1443’te Herat’a döndü. Yine elçi olarak 1446 yılında Gîlân’a git­ti. Geri döner dönmez Şâhruh’un em­riyle Mısır’a gönderilecek sefaret he­yetinin başına getirildiyse de sultanın ölümü üzerine görevi iptal edildi. Sul­tan Şâhruh’un ölümünden sonra sıra ile Mirza Abdüllatif. Mirza Abdullah, Mir­za Ebü’l-Kâsım Bâbür ve Mirza Ebû Saîd’in hizmetlerinde bulundu. Bunlar ara­sında bilhassa Bâbür’ün iltifat ve te­veccühünü kazandı. 1454’te Sultan Ebû Saîd’in hizmetine girdi. Aynı yıl Semer-kanitaki şeyhi Hâce Nâsırüddin Ubeydullah’ı ziyaret etti. Bir müddet sonra Herat’a dönerek İnzivaya çekildi. 1463’te Vezir Hâce Kutbüddin Tâvûs-i Simnânî, onu Herat’taki Şâhruh hankahının şeyhliğine tayin etti. Ölümüne kadar bu görevde kaldı. Vefatında aynı şehirdeki Fahreddin er-Râzî Kabristanı’na defne­dildi.

Abdürrezzâk es-Semerkandî. âlim ve şair, edebî zevk sahibi bir münşîdir. Meşhur tarihinin muhteva ve üslûbu bu hususu açıkça göstermektedir. 1304-1470 yılları arasında İran, Horasan ve Hindistan’da meydana gelen olayları an­latan Matlacu’s-sacdeyn ve mecmdü’1-bahreyn ile er-Risâletü’l-Adüdiyye’ye yazdığı küçük şerhten baş­ka, Herat ve civarının tarihi hakkında bir eser kaleme aldığını kendisi söyle­mektedir.

TDV İslam Ansiklopedisi